Edukacja
Potrzeby w chorobie nowotworowej - jak je komunikować?
Komunikacja dotycząca potrzeb seksualnych w chorobie nowotworowej jest ważna, ale niestety często pomijana. Istnieje bowiem błędne przekonanie, że wobec wielu wyzwań jakie niesie ze sobą dla pacjenta choroba nowotworowa, seksualność to jedna z ostatnich rzeczy, jakie powinno brać się pod uwagę. Absolutnie nie jest to prawdą - potrzeby seksualne to potrzeby fizjologiczne i dokładnie tak jak każde inne wymagają zaspokojenia. Oczywiście w przebiegu choroby onkologicznej możliwości zaspokajania potrzeb seksualnych mogą (ale nie muszą) być nieco zmodyfikowane, ale nie oznacza to tego, że życie seksualne pacjenta przestaje być źródłem spełnienia i satysfakcji [1]. Ważną rolę w procesie dbania o dobrostan pacjenta onkologicznego ma zespół leczący. Przede wszystkim dobrą praktyką jest stworzenie dla pacjenta bezpiecznego i zaufanego środowiska. Pacjent bowiem powinien czuć się komfortowo i bezpiecznie bo właśnie dzięki temu pojawia się przestrzeń do otwartych rozmów o potrzebach seksualnych. Ważne jest, by lekarz stworzył atmosferę zaufania, dzięki czemu pacjent będzie miał świadomość, że mile widziane jest jego wyrażanie swoich obaw oraz zadawania pytań dotyczących seksualności. Dobrą praktyką jest również zainicjowanie przez lekarza rozmowy na temat potrzeb seksualnych. Podczas takiej rozmowy warto zapewnić pacjenta, że naturalnym jest to, że pojawiają się pytania lub też obawy dotyczące wpływu choroby i leczenia onkologicznego na sferę seksualną. Na pewno pomocne w takiej rozmowie będą pytania otwarte, które pozwolą pacjentowi na wyrażenie swoich obaw czy opisanie nowych doświadczeń[2]. Ważna jest również proaktywność - uważne słuchanie pacjenta. W ten sposób pojawia się przestrzeń do wyrażania swoich emocji, obaw oraz pytań. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na to, jak istotne jest uważne słuchanie oraz okazanie zainteresowania i zrozumienia. Dopiero kolejnym etapem jest dostarczenie pacjentowi niezbędnych informacji na temat możliwych skutków ubocznych leczenia, zmian w funkcji seksualnej oraz dostępnych strategii i zasobów, które mogą pomóc w radzeniu sobie z tymi wyzwaniami. W zapewnieniu kompleksowej opieki kluczowa jest współpraca całego zespołu leczącego - wiele różnych dziedzin medycyny może mieć wpływ na potrzeby seksualne pacjentów onkologicznych. Opiekę nad pacjentem mogą bowiem sprawować nie tylko lekarze i pielęgniarki, ale również psycholodzy, seksuolodzy i psychoterapeuci. Aby zapewnić pacjentowi kompleksową opiekę ważne jest by mieć świadomość pojawiających się w przebiegu leczenia problemów, ponieważ pozwala to w razie potrzeby skierować pacjenta do odpowiedniego specjalisty[3]. Nieocenioną rolę ma również praca własna - warto zachęcać pacjenta do poszukiwania wsparcia - lekarz może poinformować o dostępnych zasobach i grupach wsparcia dla pacjentów onkologicznych. Grupy samopomocowe mogą być cennym wsparciem na drodze radzenia sobie z wyzwaniami dotyczącymi zaspokajania potrzeb seksualnych. Wsparcie można otrzymywać zarówno podczas terapii indywidualnej, podczas sesji terapii grupowej lub poprzez korzystanie z obszernych zasobów dostępnych wygodnie w formie elektronicznej. Monika Kaszuba [1] Cichosz M., Wieczorek A. (2016), Problemy seksualne pacjentów z chorobą nowotworową. Roczniki psychologiczne, 19(2), s. 167-187 [2] Bębenek M., Czuba B., Pilewska-Kozak A., Wojtyna E. (2015). Wpływ choroby nowotworowej na sferę seksualną. Przegląd Menopauzalny, 14(4), s. 273-278 [3] Sobolewski M., (2018). Seksualność chorych na nowotwory narządu rodnego - zalecenia Europejskiego Towarzystwa Onkologicznego (ESMO) oraz innych towarzystw naukowych. Ginekologia Polska, 89(2), s. 103-107
Przeczytaj artykuł
Wpływ choroby nowotworowej na seksualność
Choroba nowotworowa może mieć bardzo zróżnicowany wpływ na seksualność człowieka. Jest on zależny jest od wielu czynników, między innymi od rodzaju i stadium choroby, rodzaju zastosowanego leczenia oraz indywidualnych cech pacjenta oraz wsparcia psychologicznego - zarówno ze strony specjalistów, jak i najbliższych pacjenta. Choroba nowotworowa może mieć wpływ na fizyczne i hormonalne zmiany w organizmie, obniżenie energii, przewlekłe zmęczenie, zmiany w wyglądzie, stres, zmiany emocjonalne czy też samoocenę, obraz ciała i relacje interpersonalne. Wszystkie wskazane powyżej obszary mogą mieć - większy lub mniejszy - wpływ na seksualność. Niektóre rodzaje nowotworów i metody leczenia mogą prowadzić do fizycznych zmian, które mogą mieć wpływ na funkcję seksualną. Mogą, ale nie muszą - należy bowiem pamiętać o tym, że każdy przypadek jest inny, więc generalizowanie obarczone jest dużym marginesem błędu. Posługując się jednak konkretnymi przykładami - operacja usunięcia narządów płciowych może mieć istotny wpływ na doświadczenia związane z seksualnością. Równie istotne mogą być też inne metody leczenia - takie jak radioterapia (zwłaszcza w okolicach narządów płciowych) lub chemioterapia - mogą one skutkować odczuwaniem bólu, suchością pochwy lub problemami z erekcją. Zmniejszeniu może również ulec pożądanie i apetyt na bliskość fizyczną oraz seks[1]. Niektóre rodzaje nowotworów oraz stosowanego w ich przebiegu leczenia, mogą mieć wpływ na poziom hormonów. Przykładami leczenia, które ma przełożenie na zmiany hormonalne jest usunięcie jajników, operacyjne leczenie nowotworu piersi lub hormonalna terapia celowana. Tego typu leczenie może wpływać zarówno na poziom odczuwanego pożądania, jak też na funkcje seksualne[2]. Nowotwory oraz ich leczenie prowadzą zazwyczaj do obniżenia energii i zwiększonego odczuwania zmęczenia. Często towarzyszą temu również zmiany w wyglądzie, takie jak utrata wagi, utrata włosów, czy też blizny po operacjach. Warto pamiętać o tym, że seksualność ma różne wymiary, może obejmować również budowanie poczucia bezpieczeństwa i atrakcyjności. Seks nie jest zakazany dla pacjentów leczących się onkologicznie - jeżeli nie jest to nowotwór związany z narządami rodnymi. Niewątpliwie trudna dla bliskich może być świadomość, że osoba chora onkologicznie często czuje się nieatrakcyjna i wadliwa. Zmiana w postrzeganiu samego siebie ma wpływ na odczuwany narastający stres oraz pogłębiające się obniżenie nastroju. To trudny moment zarówno dla osoby chorej, jak też dla bliskich jej osób. Osoba chora onkologicznie ma pełne prawo do bliskości - warto jest rozmawiać o swoich potrzebach i obawach[3]. Pomocnym może być formułowanie możliwie bezpośrednich komunikatów - np. “możesz mnie dotknąć”, “nie bój się mnie dotknąć, to mnie nie boli”, “to dla mnie ważne, chcę żebyś nadal mnie dotykał/a”, czy też “chcę, żeby jak najmniej się między nami zmieniło. Muszę jeździć do lekarza, muszę przyjmować leki, ale niech cała reszta będzie możliwie taka jak kiedyś, potrzebuję Twojego dotyku tak samo jak dawniej (lub nawet bardziej jak dawniej)”. Choroba nowotworowa może mieć wpływ na samoocenę, obraz ciała, relacje interpersonalne, czy postrzeganie własnej seksualności. Niektórzy pacjenci mogą odczuwać poczucie straty, strachu przed odrzuceniem, wstyd, trudności w komunikacji z partnerem lub trudności w odnalezieniu się w nowej rzeczywistości po diagnozie. Ważne jest, żeby pacjenci rozmawiali ze swoimi lekarzami o wszystkich problemach związanych z seksualnością - istnieją bowiem różne strategie, terapie oraz metody leczenia, które mogą okazać się pomocne w radzeniu sobie z nowymi wyzwaniami, jakie stawia przed nami choroba. Wielu pacjentów również korzysta z pomocy psychologów, seksuologów lub grup wsparcia dla pacjentów[4]. Problemy związane z seksualnością mają wpływ na jakość życia i nie warto traktować ich marginalnie. Zdrowie seksualne jest ważne, a gdy pojawiają się związane z nim problemy warto skontaktować się ze specjalistami i prosić o pomoc. Monika Kaszuba [1] Dębska G., Samochowiec J.(2017). Problemy seksualne w przebiegu chorób nowotworowych. Psychiatria Polska, 51(6), s. 1127-1138 [2] Lemańska A., Skrzypulec-Pinta V., Łuszczak M, et al. (2013). Funkcja seksualna kobiet po leczeniu raka piersi. “Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu”, 19(4), s. 395-400 [3] Kowalski P., Filipiak M., Krajewski P. (2016). Prokreacja i seksualność pacjentów onkologicznych. Pielęgniarstwo Polskie, 2(60), s. 175-178 [4] Sobolewski M., (2018). Seksualność chorych na nowotwory narządu rodnego - zalecenia Europejskiego Towarzystwa Onkologicznego (ESMO) oraz innych towarzystw naukowych. Ginekologia Polska, 89(2), s. 103-107
Przeczytaj artykuł
Dieta przeciwnowotworowa – czy istnieje dieta cud?
Rosnąca świadomość społeczeństwa w zakresie wpływu stylu życia na zdrowie sprawia, że w sytuacji zwiększonego obciążenia ryzykiem nowotworu lub doświadczając choroby onkologicznej w najbliższym otoczeniu szukamy sposobu, który pomoże nam uchronić się przed rakiem. Obok uzmysłowienia sobie potrzeby wczesnej diagnostyki, często jednym z pierwszych skojarzeń jest to dotyczące zmiany dotychczasowego stylu życia, w tym nawyków żywieniowych. I słusznie, bo zgodnie z danymi opublikowanymi przez Światową Organizację Zdrowia, aż 30-40% wszystkich przypadków nowotworów można byłoby uniknąć poprzez rezygnację z używek (nikotyna, alkohol), poprawę jakości diety, zwiększenie aktywności fizycznej oraz kontrolę nad utrzymaniem prawidłowej masy ciała. Na czynniki dietetyczne, jako istotne w prewencji nowotworów, zwróciła uwagę także Fundacja Badań nad Rakiem (WCRF), która aż 8 z 10 głównych rekomendacji profilaktyki raka poświęciła elementom powiązanym z dietą. Podobnie, World Cancer Report 2020 zaznacza, że w dietoprofilaktyce nowotworów znaczenie odgrywa zarówno ilość (np. wartość energetyczna, zawartość błonnika pokarmowego), jak i jakość zjadanych produktów spożywczych i posiłków. Czy istnieje zatem jeden uniwersalny model diety przeciwnowotworowej? Poszukując odpowiedzi na to pytanie, wiele osób gubi się w gąszczu informacji dostępnych w Internecie czy popularnych mass mediach. Duża liczba publikacji w tej tematyce, powielane mity dietetyczne czy niepoparte dowodami naukowymi zalecenia żywieniowe utrudniają podjęcie decyzji co do wyboru optymalnej diety. Zdarza się również, iż natrafić można na rekomendacje żywieniowe, które nie dość że nie mają uzasadnienia, to wręcz stanowić mogą zagrożenie dla zdrowia osób je stosujących, jak np. w przypadku diet wysoce restrykcyjnych, eliminujących wybrane makroskładniki diety lub znacznie odbiegających od zasad tzw. racjonalnego odżywiania. Dlatego, w pierwszej kolejności należy wyraźnie zaznaczyć, iż dieta przeciwnowotworowa to sposób żywienia, który z jednej strony dostarcza składników o potencjalne ochronnym, a z drugiej - ogranicza lub nawet eliminuje te o udowodnionym działaniu karcinogennym. To model diety, który nie jest specyficzny i ograniczony tylko do choroby nowotworowej, ale służy poprawie stanu zdrowia ogółu populacji, np. jednocześnie chroni przed rozwojem otyłości, chorób układu krążenia, czy cukrzycy typu 2. W przeciwieństwie też, do wysoce-zindywidualizowanych założeń żywieniowego wsparcia terapii onkologicznej (bo nie istnieje też dieta, która sama w sobie „leczy z raka”), główne zasady diety przeciwnowotworowej mają zastosowanie w wielu sytuacjach klinicznych, mogą być stosowane przez szerokie grono odbiorców i co ważne, są bezpieczne. Zasady diety przeciwnowotworowej w pigułce Aktualny stan wiedzy naukowej pozwala wnioskować, że najkorzystniejszy w tym aspekcie jest wzorzec diety opartej w głównej mierze na produktach roślinnych, obfitujący w produkty z pełnego ziarna, warzywa nieskrobiowe, owoce i nasiona roślin strączkowych. To właśnie produkty roślinne są głównym źródłem substancji o działaniu antykarcinogennym i zmniejszającym ryzyko wznowy – błonnika pokarmowego, witamin i minerałów oraz bioaktywnych substancji naturalnych, w tym: fitoestrogenów, polifenoli, fitosteroli czy monoterpen. WCRF zaleca, by produkty roślinne spożywać minimum w 5 głównych posiłkach, oraz by ich ilość w ciągu dnia nie była mniejsza niż 400g. W przypadku błonnika pokarmowego – jego dobowe spożycie nie powinno być niższe niż 30g. Wedle WCRF znacznemu ograniczeniu w diecie powinny podlegać produkty odzwierzęce – głównie mięso czerwone. Jego konsumpcja nie powinna przekraczać 3 porcji na tydzień (350-500 gram na tydzień). Do niezbędnego minimum należy zredukować spożycie mięsa przetworzonego, a jeśli to możliwe całkowicie wykluczyć z diety tego typu produkty spożywcze. W prawdzie dieta przeciwnowotworowa nie zakłada rezygnacji z nabiału, mięsa drobiowego czy ryb, jednak wyraźnie wskazuje, że ich udział w całodziennym jadłospisie nie może dominować nad ilością produktów roślinnych. Podobnie jak w „zdrowej, racjonalnej diecie” osobom chcącym zmniejszyć ryzyko nowotworzenia poleca się znaczne ograniczenie lub nawet rezygnację ze spożycia żywności przetworzonej, o wysokiej zawartości tłuszczów nasyconych i typu „trans” oraz cukru. Wykluczenie słodzonych napojów z diety to kolejna cecha diety antynowotworowej. Napoje te, dostarczając cukrów prostych, jednocześnie zwiększają ilość spożywanych kalorii i skutkują wzrostem zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie. Wiele wcześniejszych badań dowiodło, że część nowotworów, m.in.: nowotwory jamy ustnej, przełyku, u żołądka, trzustki, wątroby, jelita grubego, piersi czy endometrium może wynikać z nadmiernej masy ciała, stąd istotna jest także dbałość, by wartość energetyczna diety była dopasowana do realnych potrzeb organizmu. W przypadku alkoholu, rekomenduje się całkowitą abstynencję. Mając na względzie, iż żaden produkt spożywczy nie zawiera wszystkich składników o potencjalne antykarcinogennym, dbaj o urozmaicenie diety. Tylko jedząc różnorodnie, jesteś wstanie dostarczyć wzajemnie uzupełniających się składników o potencjale przeciwnowotworowym. Podsumowując, warto jeszcze raz podkreślić, iż nie ma jednego, idealnego dla wszystkich i 100% skutecznego modelu diety przeciwnowotworowej, ale istnieją silne dowody, że sposób odżywiania bazujący na produktach pochodzenia roślinnego (różnokolorowych warzywach i owocach, pełnoziarnistych produktach zbożowych, nasionach roślin strączkowych), w którym eliminacji podlega podaż mięsa (szczególnie czerwonego), produktów przetworzonych (np. typu instant, fast-food, obfitujących w E-dodatki), cukrów prostych oraz alkoholu może chronić przez rozwojem raka. Celem skutecznej dietoprofilaktyki zdrowotnej jest trwała poprawa zachowań żywieniowych, dlatego poszukując idealnej diety antynowotworowej, nie oczekuj „diety cud”, lecz nastaw się na przemyślaną, racjonalną, dopasowaną do Twoich możliwości i celów oraz długoterminową poprawę nawyków żywieniowych w kierunku opisanych powyżej zasad. Małgorzata Moszak World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research. Diet, Nutrition, Physical Activity and Cancer: a Global Perspective. Continuous Update Project Expert Report 2018 Key TJ, Bradbury KE, Perez-Cornago A, et al. Diet, nutrition, and cancer risk: what do we know and what is the way forward? BMJ. 2020 Mar 5;368:m511. Wild CP, Weiderpass E, Stewart BW, editors (2020). World Cancer Report: Cancer Research for Cancer Prevention. Lyon, France: International Agency for Research on Cancer. Available from: http://publications.iarc.fr/586. Licence: CC BY-NC-ND 3.0 IGO.
Przeczytaj artykuł
Znaczenie badań przesiewowych w wykrywaniu nowotworów układu pokarmowego
Nowotwory układu pokarmowego stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjentów na całym świecie. Ich wczesne wykrywanie jest kluczowe dla skutecznego leczenia i poprawy rokowań. W tym artykule omówimy znaczenie badań przesiewowych w wykrywaniu nowotworów układu pokarmowego oraz przedstawimy najważniejsze metody badań przesiewowych stosowane w praktyce medycznej. Badania przesiewowe mają na celu wykrycie nowotworów we wczesnym stadium, gdy jeszcze nie dają objawów lub są one niespecyficzne. Dzięki temu istnieje większa szansa na skuteczne leczenie i zwiększenie rokowań pacjenta. Oto kilka najważniejszych badań przesiewowych stosowanych w wykrywaniu nowotworów układu pokarmowego: Kolonoskopia Jedno z najskuteczniejszych badań przesiewowych w wykrywaniu raka jelita grubego. Polega ona na wprowadzeniu elastycznego endoskopu przez odbyt, który umożliwia wizualizację wnętrza jelita grubego. Podczas badania można wykryć polipy, które mogą prowadzić do raka jelita grubego. Jeśli zostaną one znalezione, mogą zostać usunięte w trakcie badania lub pobrane próbki do dalszej oceny histologicznej. Test na obecność krwi utajonej w kale Ten test polega na badaniu próbki kału pod kątem obecności krwi, której nie można dostrzec gołym okiem. Obecność krwi utajonej może wskazywać na obecność polipów lub nowotworów w jelicie grubym. Pozytywny wynik testu zazwyczaj wymaga dalszej diagnostyki, takiej jak kolonoskopia. Gastroskopia Jest to badanie, które pozwala na wizualizację wnętrza przełyku, żołądka i górnego odcinka jelita cienkiego za pomocą elastycznego endoskopu wprowadzanego przez przełyk. Gastroskopia może pomóc w wykryciu na przykład raka żołądka. W trakcie badania można również pobrać próbki tkanek do dalszej oceny histologicznej oraz wycinki do badania w kierunku zakażenia bakterią Helicobacter pylori. Badanie obrazowe Obrazowanie, takie jak tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (RM), może być stosowane w celu wykrycia nowotworów układu pokarmowego, takich jak rak trzustki. Te techniki umożliwiają dokładną wizualizację narządów wewnętrznych i mogą pomóc w identyfikacji guzów, ocenie ich wielkości i rozmieszczenia. Powyższe badania obrazowe są dokładne i obiektywne, ale też o ograniczonej dostępności. Bardziej powszechnym rozwiązaniem jest badanie USG, które pomimo dokładności uzależnionej od umiejętności wykonującego, może służyć jako wstępne badanie przesiewowe przed kwalifikacją do TK lub RM. Badania przesiewowe są zalecane dla osób o zwiększonym ryzyku rozwoju nowotworów układu pokarmowego, takich jak osoby mające historię przypadków raka w rodzinie, istniejące czynniki podwyższonego ryzyka lub określone objawy. Regularne wykonywanie badań przesiewowych może pomóc w wykryciu nowotworów we wczesnym stadium, co z kolei zwiększa szansę na skuteczne leczenie i poprawę rokowań. Widać więc, że badania przesiewowe odgrywają kluczową rolę w wykrywaniu nowotworów układu pokarmowego we wczesnym stadium. Metody takie jak kolonoskopia, test na obecność krwi utajonej w kale, gastroskopia i badanie obrazowe umożliwiają identyfikację zmian nowotworowych i polipów, co umożliwia wczesne leczenie. Osoby o zwiększonym ryzyku powinny regularnie poddawać się badaniom przesiewowym zgodnie z zaleceniami lekarza. Edukacja społeczna i świadomość znaczenia badań przesiewowych są kluczowe dla zapobiegania i wczesnego wykrywania nowotworów układu pokarmowego. Adam Trzciński
Przeczytaj artykuł
Rola endoskopii w diagnostyce i leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego
Nowotwory przewodu pokarmowego stanowią poważny problem zdrowotny na całym świecie. Diagnozowanie ich jest niezwykle ważne, aby wcześnie wykryć chorobę i zapewnić pacjentom odpowiednie leczenie. W dzisiejszych czasach endoskopia odgrywa kluczową rolę w wykrywaniu i leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego. W niniejszym artykule omówię rolę endoskopii w tych dziedzinach z perspektywy lekarza gastroenterologa. Endoskopia jest nieinwazyjną techniką diagnostyczną, która umożliwia bezpośrednie oglądanie wnętrza przewodu pokarmowego. Za pomocą elastycznego wziernika (endoskopu) lekarz może obejrzeć błonę śluzową przełyku, żołądka, jelita cienkiego i grubego. W przypadku podejrzenia nowotworu, endoskopia pozwala na wizualizację guza, ocenę jego lokalizacji, wielkości, kształtu i charakterystycznych cech. Dodatkowo, podczas endoskopii można pobrać wycinki tkanek (biopsje) w celu badania histopatologicznego, co umożliwia potwierdzenie lub wykluczenie obecności nowotworu. Endoskopia może być również wykorzystywana do wykrywania zmian przednowotworowych, takich jak polipy jelita grubego, które mogą rozwijać się w pełnoprawne nowotwory. Usunięcie tych zmian podczas endoskopii (polipektomia) może zapobiec rozwojowi nowotworu. Ponadto, endoskopia może być stosowana do oceny rozległości nowotworu, oceny nacieku na sąsiadujące tkanki i węzły chłonne, co jest niezbędne przy planowaniu leczenia. Endoskopia odgrywa również istotną rolę w leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego. W niektórych przypadkach, gdy nowotwór jest wczesny i ograniczony do błony śluzowej lub podśluzowej, można go usunąć za pomocą technik endoskopowych. Na przykład, w przypadku raka jelita grubego wczesnego stadium, można zastosować techniki endoskopowe, takie jak resekcja endoskopowa podśluzowa (ESD). Te procedury umożliwiają usunięcie guza bez konieczności przeprowadzania otwartego zabiegu chirurgicznego. Ponadto, endoskopia może być wykorzystywana do wprowadzenia protez w celu odblokowania zwężonych odcinków przewodu pokarmowego spowodowanych przez rozwijający się nowotwór. Protezy te umożliwiają prawidłowy przepływ treści pokarmowej i złagodzenie objawów, takich jak trudności w połykaniu. Po leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego endoskopia odgrywa istotną rolę w monitorowaniu pacjentów. Regularne kontrole endoskopowe pozwalają ocenić efektywność leczenia, sprawdzić, czy nie ma nawrotu choroby i wczesne wykrycie jakiejkolwiek wznowy lub powikłań. Podsumowując - endoskopia jest niezwykle ważną techniką diagnostyczną i terapeutyczną w przypadku nowotworów przewodu pokarmowego. Dzięki niej możliwe jest wcześniejsze wykrycie choroby, dokładniejsza ocena rozległości nowotworu i jego charakterystycznych cech, a także dostarczenie skutecznego leczenia. Lekarze gastroenterolodzy odgrywają kluczową rolę w przeprowadzaniu endoskopii, interpretacji wyników i podejmowaniu odpowiednich decyzji terapeutycznych, mających na celu poprawę stanu pacjenta i zwalczanie nowotworów przewodu pokarmowego. Adam Trzciński
Przeczytaj artykuł
Diagnostyka i leczenie choroby refluksowej przełyku, a ryzyko nowotworzenia
Choroba refluksowa przełyku (GERD) jest powszechnym schorzeniem, które występuje, gdy treść żołądka cofa się do przełyku, powodując podrażnienie błony śluzowej. Pomimo że GERD jest przeważnie uciążliwe i powoduje nieprzyjemne objawy, takie ból w klatce piersiowej, warto zauważyć, że może również wiązać się z potencjalnym ryzykiem rozwoju nowotworu przełyku. W tym artykule omówimy znaczenie diagnozy i leczenia choroby refluksowej przełyku w kontekście minimalizowania ryzyka nowotworu przełyku. Rozpoznanie choroby refluksowej przełyku opiera się na analizie objawów pacjenta, takich jak uczucie pieczenia w przełyku, trudności w połykaniu, a także na badaniu fizykalnym. Jednak w celu potwierdzenia diagnozy oraz oceny stopnia uszkodzenia błony śluzowej przełyku warto rozważyć przeprowadzenie dodatkowych badań diagnostycznych. Najczęściej stosowanymi badaniami są endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego oraz pH-metria 24-godzinna. Endoskopia pozwala na bezpośrednią wizualizację przełyku i ewentualne wykrycie uszkodzeń, takich jak owrzodzenia, zwężenia. Natomiast pH-metria umożliwia pomiar liczby epizodów i czasu występowania refluksu żołądkowo-przełykowego. Leczenie GERD ma na celu złagodzenie objawów, zapobieganie powikłaniom oraz zmniejszenie ryzyka rozwoju nowotworu przełyku. Główne metody leczenia obejmują modyfikacje stylu życia. Pacjenci z GERD powinni: unikać spożywania dużych posiłków przed snem, unikać potraw i napojów wywołujących zgagę (np. pikantnych potraw, kofeiny, alkoholu), utrzymywać zdrową wagę poprzez regularną aktywność fizyczną. W przypadku wystąpienia choroby refluksowej włącza się również farmakoterapię. Podstawą terapii są przede wszystkim leki zobojętniające kwas żołądkowy, takie jak inhibitory pompy protonowej (PPI). Czasem niezbędne są również zabiegi chirurgiczne. W przypadku braku poprawy po leczeniu farmakologicznym, niektórzy pacjenci muszą być poddani zabiegowi chirurgicznemu, takiemu jak fundoplikacja, mającego na celu wzmocnienie zwieracza dolnego przełyku i zmniejszenie refluksu żołądkowo-przełykowego. Chociaż większość pacjentów z GERD nie rozwija raka przełyku, istnieje pewne zwiększone ryzyko wystąpienia tej choroby w przypadku długotrwałego nieleczonego lub źle kontrolowanego refluksu żołądkowego. Nadmierne i częste podrażnienie błony śluzowej przełyku przez kwas żołądkowy, może prowadzić do przewlekłego zapalenia przełyku (ezofagitis), metaplazji i zmian dysplastycznych w błonie śluzowej przełyku. W niektórych przypadkach te zmiany mogą przeistaczać się w raka przełyku. Widać więc, iż diagnoza i leczenie choroby refluksowej przełyku są istotne nie tylko dla łagodzenia objawów pacjenta, ale również dla minimalizowania ryzyka rozwoju nowotworu przełyku. Pacjenci z GERD powinni regularnie konsultować się z lekarzem gastroenterologiem, aby uzyskać odpowiednie leczenie i monitorowanie swojego stanu zdrowia. Wczesne wykrycie i skuteczne zarządzanie chorobą refluksową mogą zmniejszyć ryzyko powikłań, w tym rozwoju nowotworu przełyku. Adam Trzciński
Przeczytaj artykuł
Fizjoterapeuta - pomoc przed, w trakcie i po terapii
Rehabilitację onkologiczną należy definiować jako proces medyczno-społeczny, którego celem jest przywrócenie lub poprawa stanu psychofizycznego pacjenta z chorobą nowotworową. Zgodnie z aktualnymi trendami i wytycznymi, powinna być postrzegana jako integralna i komplementarna część intedyscyplinarnego leczenia onkologicznego. Fizjoterapia w onkologii powinna uwzględniać nie tylko aspekt medyczny w postaci przywracania zdrowia, ale również kwestie społeczne - powrót do aktywności zawodowej i innych pełnionych ról społecznych. Celem tego artykułu jest podkreślenie wagi i uczulenie lekarzy oraz pacjentów, o słuszności kierowania ich na rehabilitację psychofizyczną w przed i po operacjach chirurgicznych i onkologicznych. Najczęstsze problemy po terapiach onkologicznych Rozpoznanie u pacjenta nowotworu, łagodnego czy złośliwego, może prowadzić do głębokich zmian emocjonalnych, poczucia obniżenia własnej wartości i w rezultacie wycofania się z wielu ról pełnionych przed chorobą. Może również powodować spadek sił fizycznych, problemy z kondycją, obrzęki limfatyczne, bóle spowodowane zrostami czy bliznami. Również chemioterapia i radioterapia mogą powodować uszkodzenia mięśni, nerwów oraz tkanek. Uszkodzenia te mogą prowadzić do różnych zaburzeń, np. ubytków funkcjonalnych związanych pośrednio lub bezpośrednio z zakresem operacji, neuropatie po leczeniu radiologicznych i cytostatykami, zaburzenia w odpływie limfy po usunięciu węzłów chłonnnych, zaburzenia trawienia, bóle w obrębie klatki piersiowej oraz brzucha, w obrębie dna miednicy tj. nietrzymanie moczu, gazów, stolca, bólu miednicy, krocza czy dysfunkcji seksualnych. Przygotuj się do zabiegu Watro zaznaczyć, iż wizyta przed zabiegiem i badanie funkcjonalne jest niezwykle istotne w procesie potencjalnego leczenia pooperacyjnego. Ocena funkcji oddechowych, wydolnościowych, nerwowo-mięśniowych, a także nauka tych wszystkich składowych przed zabiegiem, znacznie przyśpiesza procesy regeneracyjne oraz szybszy powrót do możliwie optymalnego stanu sprzed zabiegu. Zabiegi fizjoterapeutyczne mogą pomóc pacjentom szybciej wrócić do zdrowia po operacji i zmniejszyć ryzyko powikłań, zwłaszcza przeciwzakrzepowych. Fizjoterapeuci mogą również zapewnić edukację w zakresie technik oddechowych oraz strategii radzenia sobie z bólem. Ćwiczenia oddechowe skutecznie zmniejszają lęk i poprawiają funkcję płuc, która może być osłabiona po operacji, intubacji i lekach opiatycznych. Co z bliznami? Fizjoterapeuci biorą udział w edukacji i pielęgnacji zarządzania bliznami pooperacyjnymi. Techniki pracy z bliznami pomagają zmniejszyć ich restrykcje tkankowe, zmniejszyć dolegliwości bólowe, a także odzyskać zakres ruchu sprzed zabiegu. Praca z bliznami ma kluczowy wpływ nie tylko na prawidłowy ślizg narządów względem siebie, ale także prawidłowe ukrwienie i pracę układu krążenia, limfatycznego i nerwowego. Terapia manualna obejmuje praktyczne techniki mobilizacji stawów oraz tkanek miękkich, pracy na powięzi, więzadłach, głębokiej pracy pośredniej i bezpośredniej na narządach wewnętrznych oraz otrzewnej, terapię wisceralną, techniki osteopatyczne. Rehabilitacja onkologiczna musi być działaniem bardzo złożonym ze względu na ogromną rolę czynnika psychologicznego. W pierwszej kolejności musimy określić potrzeby oraz cele pracy dla konkretnej osoby. Może to obejmować następujące elementy: Ocena Pierwszym krokiem w opracowaniu planu fizjoterapii dla pacjenta jest przeprowadzenie dokładnej oceny jego funkcji fizycznych. Może to obejmować ocenę zakresu ruchu, siły, równowagi i wytrzymałości. Terapeuta powinien wziąć pod uwagę również dolegliwości bólowe odczuwane przez pacjenta. Wyznaczenie celów Na podstawie oceny , fizjoterapeuta będzie współpracował z pacjentem w celu ustalenia i wyznaczenia realistycznych ,na dany moment celów. Cele te mogą obejmować poprawę moblilnosci, zmniejszeni bólu, zwiększenie siły lub ogólną poprawę jakości życia. Zalecenia dotyczące ćwiczeń Fizjoterapeuta opracowuje program ćwiczeń dostosowany do konkretnych potrzeb, możliwości i celów pacjenta. Może on obejmować ćwiczenia poprawiające zakres ruchu, siłę, wytrzymałość, ale również przy stosowanie do wykonywania czynności dnia codziennego jak mycie, ubieranie, przygotowywanie posiłków. Techniki relaksacji i zmniejszania stresu. Edukacja Zaplecze fizjoterapeutyczne zapewni pacjentowi edukację w kontekście prawidłowej mechaniki ciała ,postawy, aby zapobiec urazom lub/i uszkodzeniom wtórnym. Jak prawidłowo i bezpiecznie wykonywać czynności do których pacjent jest przystosowany. Techniki wspomagające obejmujące terapię pośrednią i bezpośrednią Techniki wspomagające obejmują między innymi terapię manualna, powięziową, która ma na celu poprawę ślizgu powięzi i struktur okalających, ale także poprawę mikrokrążenia. Terapia wisceralna ,praca z bliznami, zrostami i innymi zaburzeniami strukturalnymi pomaga w niwelowaniu dolegliwości bólowych. Kontynuacja Fizjoterapeuta będzie monitorował postępy pacjenta i w razie potrzeby dostosowywał plan leczenia. Zapewni także stałe wsparcie i zachętę, aby pomóc pacjentowi osiągnąć jego cele. PAMIĘTAJ! Plan fizjoterapii dla pacjenta onkologicznego powinien być dostosowany do jego potrzeb i celów. Konieczne jest wdrożenie szybko dostępnych i ogólnodostępnych planów fizjoterapii onkologicznej poza szpitalem. Jednym z takich programów, tak najprościej rzecz ujmując, jest postępowanie według zasady 6E. Nazwa pochodzi od pierwszych liter kluczowych aktywności, które po wprowadzeniu w życie pomogą usprawnić chorego. Są to: education (edukacja), energy conservation (oszczędzanie energii), exercise (ćwiczenia fizyczne), energy restoration (odnawianie energii), easing stress (łagodzenie stresu) oraz eating well (zdrowe odżywianie). Stosując się do tych sześciu zasad, można tak zaplanować codzienne funkcjonowanie chorego, aby pomóc mu wyjść z błędnego koła zmęczenia. AUTOR: Karolina Olszewska Fizjoterapeuta uro-ginekologiczny żeński i męski, akupunkturzysta, hirudoteraputa
Przeczytaj artykuł
Pacjent po terapiach onkologicznych oczami gastroenterologa
Jak podaje American Cancer Society do jednych z najczęstszych skutków ubocznych onkoterapi należą wyniszczenia komórek jamy ustnej i przewodu pokarmowego, dlatego po przejściu chemio- i radioterapii pacjenci często muszą zmierzyć się z wyzwaniami dotyczącymi funkcjonowania dróg pokarmowych i wchłaniania składników odżywczych. Właśnie dlatego właściwe żywienie odgrywa kluczową rolę w procesie rekonwalescencji oraz poprawie jakości życia. Polskie Towarzystwo Gastroenterologii opracowuje standardy opieki gastroenterologicznej dla pacjentów, którzy przeszli chemio- i radioterapie. Istnieje więc kilka kluczowych aspektów, na które pacjenci powinni zwrócić uwagę. Pierwszym aspektem jest utrzymanie zrównoważonej diety. Pacjenci powinni dbać o odpowiednie nawodnienie i spożywać różnorodne składniki odżywcze, takie jak białko, błonnik, witaminy i minerały. Błonnik pokarmowy odgrywa ważną rolę w regulacji trawienia i zapobieganiu zaparciom, dlatego pacjenci powinni skupić się na spożywaniu pokarmów bogatych w błonnik, takich jak warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe i rośliny strączkowe. Można również wyselekcjonować źródła błonnika rozpuszczalnego w wodzie żeby zredukować ewentualne niepożądane objawy z jego nadmiaru jak np. wzdęcia. Źródłem takiego błonnika mogą być np. nasiona babki jajowatej, które zaleca się w terapii zespołu jelita drażliwego. Kontrolowanie spożycia białka jest również istotne, ponieważ jest ono niezbędne do naprawy tkanek i odbudowy organizmu. Pacjenci powinni włączyć do swojej diety źródła wysokiej jakości białka, takie jak chude mięso, ryby, jaja, orzechy, nasiona i wyselekcjonowane produkty mleczne. Wyjątkową grupą chorych onkologicznie, u których w szczególny sposób należy zwrócić uwagę na aspekty żywieniowe są chorzy z niedrożnością górnego odcinka przewodu pokarmowego. Odżywianie u takich pacjentów odbywa się często przez gastrostomię PEG. Problematykę tych chorych przybliżę w kolejnych artykułach. Biorąc pod uwagę różnorodność składników odżywczych, które powinni spożywać pacjenci po radio- i chemioterapii, należy zwrócić uwagę na pogorszenie wchłaniania tych składników oraz apetytu w trakcie i po leczeniu onkologicznym. Warto rozważyć uzupełnienie codziennych posiłków o płynne preparaty wysokoodżywcze, które w małej objętości dostarczają dużo łatwo przyswajalnych składników. Kolejnym aspektem jest obserwacja objawów. Pacjenci powinni skonsultować się z gastroenterologiem w przypadku wystąpienia objawów takich jak: ból brzucha nudności wymioty biegunka osłabienie, utrata masy ciała, wypadanie włosów, łamliwość paznokci osłabienie układu odpornościowego Powyższe dolegliwości mogą wskazywać na niedobory żywieniowe i nie należy ich lekcewarzyć. Specjalista pomoże ustalić diagnozę i zalecić odpowiednie środki zaradcze. Rozwijane są zarówno europejskie, jak i ogólnoświatowe standardy opieki gastroenterologicznej dla pacjentów po terapiach onkologicznych. Obejmują one monitorowanie funkcji jelit pacjentów i dostosowywanie leczenia w zależności od potrzeb, aby zapobiegać ewentualnym powikłaniom. Dodatkowo, pacjenci mogą otrzymywać leki lub suplementy, które wspomagają trawienie i wchłanianie składników odżywczych. Uwaga! Podkreślana jest konieczność kompleksowej opieki multidyscyplinarnej, obejmującej gastroenterologów, onkologów, dietetyków i psychologów, w celu zapewnienia wszechstronnego wsparcia w rekonwalescencji. Indywidualne podejście jest niezwykle istotne, aby gastroenterolodzy mogli dostosować terapię i zalecenia dietetyczne do indywidualnych potrzeb i preferencji pacjentów! AUTOR: Adam Trzciński LEKARZ GASTROENTEROLOG
Przeczytaj artykuł
Istota snu w profilaktyce raka
Sen odgrywa niezwykle istotną rolę w naszym zdrowiu i dobrze funkcjonującym organizmie, a według raportów Europejskiego Stowarzyszenia Badań nad Snem (European Sleep Research Society, ESRS), około 30-45% dorosłych osób doświadcza okresowych problemów ze snem, takich jak bezsenność, trudności z zasypianiem, obudzenia nocne itp. Dane dotyczące problemów ze snem w Polsce wskazują podobne trendy. Badania prowadzone w ciągu ostatnich pięciu lat sugerują, że sen ma również istotny wpływ na profilaktykę nowotworową. Brak wystarczającej ilości snu może być powiązany z większym ryzykiem rozwoju niektórych typów nowotworów zarówno łagodnych, jak i złośliwych. Według badań przeprowadzonych przez American Cancer Society, krótki sen i zaburzenia snu mogą zwiększać ryzyko raka piersi, jelita grubego i prostaty. Melatonina, hormon regulujący rytm dobowy i sen, została zidentyfikowana jako potencjalny czynnik chroniący przed nowotworami. Badania sugerują, że wysokie poziomy melatoniny w organizmie mogą zmniejszać ryzyko rozwoju niektórych nowotworów, takich jak rak piersi i rak jelita grubego. Zaburzenia snu mogą wpływać na osłabienie układu odpornościowego, co może zwiększać podatność na rozwój nowotworów. Badania wykazały, że niewłaściwy sen może prowadzić do zmniejszenia aktywności komórek układu odpornościowego odpowiedzialnych za zwalczanie komórek nowotworowych. Nieprawidłowy sen może prowadzić do zaburzeń metabolicznych, takich jak insulinooporność i otyłość, które z kolei są związane z większym ryzykiem wystąpienia niektórych typów nowotworów, w tym raka piersi, trzustki i jelita grubego. Dodatkowo jakość snu wpływa na zaburzenia w całym ciele, warto się z nimi zapoznać, aby zmotywować się do zmiany tego obszaru stylu życia! Pamiętajmy, że w zależności od predyspozycji genetycznych, pierwsze objawy braku snu, mogą ujawnić się na różnym poziomie ciała… Brak snu lub niewłaściwa ilość snu zostały powiązane z zwiększonym ryzykiem chorób serca, takich jak nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, udar mózgu i niewydolność serca. Nisko jakościowy sen może prowadzić do pogorszenia funkcji poznawczych, takich jak koncentracja, uwaga, pamięć i zdolności poznawcze. Zmniejszona ilość snu może wpływać na procesy poznawcze, które są istotne dla nauki, pracy i ogólnego funkcjonowania umysłowego. Brak snu jest związany z większym ryzykiem wystąpienia depresji, zaburzeń nastroju i pogorszenia samopoczucia psychicznego. Dbanie o regularny i jakościowy sen może być ważnym elementem profilaktyki nowotworowej. Starajmy się utrzymywać zdrowe nawyki snu, takie jak regularna rutyna przed snem, stworzenie sprzyjającego środowiska do snu oraz unikanie czynników, które mogą zakłócać sen. Pamiętajmy, że sen odgrywa kluczową rolę nie tylko w ogólnym samopoczuciu fizycznym, ale także w psychicznym! W następnym artykule - Jak zadbać o lepszy sen? Rozwiązania na problemy z zasypianiem lub wybudzaniem się w ciągu nocy! AUTOR: Zuzanna Pilipiuk TERAPEUTA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ, FIZJOTERAPUTA, LOGOPEDA BIBLIOGRAFA: American Cancer Society (ACS). (2021). Sleep and Cancer Risk. Brzecka, A., Lesicki, A., Epistolio, S., & Gobbi, M. (2018). The relationship between melatonin and cancer. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 72(0), III. Cappuccio, F.P. et al., Sleep duration and all-cause mortality: a systematic review and meta-analysis of prospective studies, European Heart Journal, 2011 Lim, J. & Dinges, D.F., A meta-analysis of the impact of short-term sleep deprivation on cognitive variables, Psychological Bulletin, 2010 Autor: Zuzanna Pilipiuk TERAPEUTA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ, FIZJOTERAPUTA, LOGOPEDA
Przeczytaj artykuł
