Jak psycholog może pomóc osobie dotkniętej chorobą nowotworową

Obszar pomocy psychologa osobie z chorobą nowotworową jest dość szeroki, w zależności od typu choroby zakres tego wsparcia może być różny. Choroba nowotworowa to nie tylko szereg zaburzeń w obrębie ciała i złożoności procesu leczenia, ale to także bardzo stresujące wydarzenie o znaczących konsekwencjach psychospołecznych, związanych z wymiarem fizycznym, emocjonalnym, duchowym i interpersonalnym. Choroba ta dotyka w mniejszym lub większym stopniu wszystkich aspektów funkcjonowania, w tym także te dotyczące egzystencji (np.: konfrontacja ze śmiertelnością). Są one zmieniane przez diagnozę i leczenie, powrót do zdrowia i długie przeżycie, nawrót lub przejście do opieki paliatywnej i opieki u schyłku życia. Usłyszenie diagnozy choroby nowotworowej zmienia życie i jest źródłem znacznego stresu psychicznego i emocjonalnego. Wysoki poziom stresu psychicznego przez dłuższy czas u pacjentów z rakiem może prowadzić do lęku, depresji lub obu [1]. Często doświadczanym stanem jest pojawienie się lęku przed nawrotem raka. Problemy z jakimi może mierzyć się osoba dotknięta chorobą nowotworową może doświadczać problemów natury psychicznej nie tylko poprzez wpływ na jakość życia związana ze zdrowiem [2], ale może mieć również konsekwencje ekonomiczne [3].

 

Czego w takim układzie może spodziewać się pacjent onkologiczny od psychologa?

Przede wszystkim należy pamiętać, że różnorodność etapów doświadczanej choroby i celów danej osoby muszą towarzyszyć różnorodne formy oddziaływania psychologicznego. Zakres wsparcia po jaki może sięgnąć pacjent onkologiczny to m.in.:

• poradnictwo psychologiczne - działania mające na celu pomoc w znalezieniu nowych strategii radzenia sobie z doświadczanymi trudnościami;
• interwencje kryzysowe - wieloaspektowa pomoc osobie w kryzysie psychologicznym, czy innych poważnych problemach życiowych;
• oraz psychoterapia [4].

 

Wsparcie psychologa może okazać się pomocnie nie tylko wtedy kiedy brakuje wsparcia ze strony rodziny czy przyjaciół. Badania i literatura naukowa wskazują na ogólną korzyść w zmniejszaniu nasilenia objawów dotyczących zdrowia psychicznego (depresja, niepokój [5]), somatycznych, (bólu [6]) oraz w poprawie ogólnej jakości życia, samopoczucia, czy procesu powrotu do pracy [7, 8] oraz myśli związanych z przeżyciem [9-11]. Istnieje coraz więcej dowodów potwierdzających stosowanie terapii typu umysł-ciało, jako skutecznych strategii opieki wspomagającej podczas leczenia raka, chociaż ciągle wiele z nich jest niedostatecznie zbadanych [12].

 

Psycholog jako osoba z zewnątrz, czyli nie zaangażowana emocjonalnie w relacje z chorym, może podzielić się inną perspektywą niż tą, którą pacjent dzieli z bliskimi. Ponadto, może okazać się łatwiejsze poruszenie z nim tematów trudnych, jak pojawiające się myśli samobójcze, czy lęk przed śmiercią.

Działania ze strony psychologa mogą obejmować:

• wsparcie w radzeniu sobie z pojawiającymi się emocjami;
• wsparcie w radzeniu sobie z lękiem związanym z wymaganymi procedurami medycznymi;
• adaptację do choroby, jej etapów oraz zmian w samopoczuciu;
• radzenie sobie z tematem skończoności życia;
• naukę relaksacji;
• wsparcie w trakcie remisji;
• oraz praca z rodziną pacjenta.

 

Pomoc psychologa dla mnie i dla mojej rodziny

Choroba nowotworowa nie dotyka tylko osoby chorej. Z chorym przez proces choroby i leczenia przechodzi także jej rodzina: partner/partnerka, dzieci, przyjaciele, inni bliscy. Zagrożenie, jakie taka choroba stanowi dla danej rodziny, można zrozumieć w świetle tego, jak różni członkowie, indywidualnie, ale także jako zespół rozumieją konkretne sytuacje stresowe, swoją tożsamość i tożsamość swojej rodziny oraz ogólny sposób postrzegania świata [13, 14]. Ani pacjenci, ani ich rodziny nie mogą nigdy powrócić do sytuacji sprzed choroby [15]. Skuteczne radzenie sobie z rozstaniem, stratą jest często uzależnione od odczuwanego wsparcia od innych. Udzielanie wsparcia psychologicznego może pomóc w identyfikacji adaptacyjnych, funkcjonalnych i nieadaptacyjnych mechanizmów radzenia sobie z zaistniałą sytuacją [16].

 

Zamiast podsumowania

Choroba nowotworowa dotyka nie tylko samą osobę chorą, lecz z jej skutkami mogą borykać się także osoby najbliższe choremu. Strach przed potencjalną utratą bliskiej osoby może być równie przytłaczający jak sama choroba. Po pomoc psychologa nie musi sięgać każdy pacjent onkologiczny, jeśli jednak sytuacja w jakiej znalazłeś/znalazłaś się Ty lub ktoś Tobie bliski i stanowi to dla Ciebie duże obciążenie psychiczne, nie wahaj się sięgnąć po taką pomoc. 

 

 Ida Garstecka

 

Bibliografia

1. Linden, W., Vodermaier, A., Mackenzie, R., Greig, D., (2012) Anxiety and depression after cancer diagnosis: prevalence rates by cancer type, gender, and age. J Affect Disord. 141:343–351. [PubMed]
2. Dunne, S., Mooney, O., Coffey, L., Sharp, L., Desmond, D., Timon, C., O'Sullivan, E., Gallagher, P., (2107) Psychological variables associated with quality of life following primary treatment for head and neck cancer: a systematic review of the literature from 2004 to 2015. 26, 149- 160. [PubMed]
3. Carlson, L.E., Bultz, B.D., (2004) Efficacy and medical cost offset of psychosocial interventions in cancer care: making the case for economic analyses. Psychooncology. 13: 837- 849. [PubMed]
4. Czabała, C., Sęk, H., Psychologiczne wsparcie. (2000) W: J. Strelau (red.) Podręcznik akademicki. (s. 605-622) Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne [Google Scholar]
5. Zainal, N.Z., Booth, S., Huppert, F.A., (2013) The efficacy of mindfulness-based stress reduction on mental health of breast cancer patients: a meta-analysis. 22 (7):1457–65 [PubMed]
6. Johannsen, M., Farver, I., Beck, N., Zachariae, R., (2013) The efficacy of psychosocial intervention for pain in breast cancer patients and survivors: a systematic review and meta-analysis. Breast Cancer Res Treat. 138(3):675–90 [PubMed]
7. Hunter, E.G., Gibson, R.W., Arbesman, M., D'Amico, M., (2017) Systematic Review of Occupational Therapy and Adult Cancer Rehabilitation: Part 1. Impact of Physical Activity and Symptom Management Interventions. Am J Occup Ther. 71(2):7102100030p1–7102100030p11. [PubMed]
8. Hunter, E.G., Gibson, R.W., Arbesman, M., D'Amico, M., (2017) Systematic Review of Occupational Therapy and Adult Cancer Rehabilitation: Part 2. Impact of Multidisciplinary Rehabilitation and Psychosocial, Sexuality, and Return-to-Work Interventions. Am J Occup Ther. 71(2) [PubMed]
9. Barrera, I., Spiegel, D., (2014) Review of psychotherapeutic interventions on depression in cancer patients and their impact on disease progression. Int Rev Psychiatry. 26(1):31–43. [PubMed]
10. Spiegel, D., (2012) Mind matters in cancer survival. Psychooncology. 21(6):588–93. [PubMed]
11. Galway, K., Black, A., Cantwell, M., Mills, M., Donnelly, M., (2012) Psychosocial interventions to improve quality of life and emotional wellbeing for recently diagnosed cancer patients. Cochrane Database Syst Rev. 11: CD007064. [PubMed]
12. Greenlee, H., DuPont-Reyes, M.J., Balneaves, L.G., Carlson, L.E., Cohen, M.R., Deng, G., Johnson, J.A., Mumber, M., Seely, D., Zick, S.M., Boyce, L.M., Tripathy, D., (2017) Clinical practice guidelines on the evidence-based use of integrative therapies during and after breast cancer treatment. CA Cancer J Clin 67(3): 194–232. [PubMed]
13. McLean, L.M., Jones, J.M., Rydall, A.C., Walsh, A., Esplen, M.J., Zimmermann C., Rodin G.M. (2008) A couples intervention for patients facing advanced cancer and their spouses. Psycho-Oncol 17:1152–1156
14. Baider, L., Ever-Hadani, P., Goldzweig, G., Wygoda, M., Peretz, T. (2003) Is perceived family support a relevant variable in psychological distress? A sample of prostate and breast cancer couples. J Psychosom Res 55:1–8
15. Baider, L., Cooper, C.L., Kaplan De-Nour, A. (2000) Cancer and the family, Wiley
16. Goldzweig, G., Hubert, A., Walach, N., Brenner, B., Perry, S., Andritsch, E., Baider, L. (2009) Gender and psychological distress among middle- and older-aged colorectal cancer patients and their spouses: an unexpected outcome. Crit Rev Oncol Hematol 70:71–82