Edukacja
Selen
Selen to śladowy minerał w diecie człowieka. Śladowa jest również wiedza w społeczeństwie na temat wpływu tego pierwiastka na ludzkie zdrowie. Zdecydowanie nie cieszy się taką popularnością jak magnez, czy cynk, choć jest równie niezbędny w naszej diecie. Wiedzę o istnieniu selenu ludzkość posiadła już ponad 2 wieki temu, kiedy to został wyizolowany przez szwedzkiego chemika Jacoba Brezeliusa. Co więcej wiemy o nim teraz? Przede wszystkim to, że jest niezbędnym składnikiem enzymów biorących udział w procesach oksydoredukcyjnych oraz cytochromu, dzięki którym chroni błony komórkowe, a więc i same komórki, przed stresem oksydacyjnym. Stąd też wynika jego korzystny wpływ na układ immunologiczny. Osoby dotknięte jakimkolwiek zaburzeniem pracy tarczycy z pewnością zetknęły się z informacją na temat jego kluczowej roli w metabolizmie hormonów tego gruczołu. Problem męskiej niepłodności pozwolił zwrócić uwagę na rolę selenu w prawidłowej spermatogenezie, gdzie składnik ten jest konieczny do powstania plemników o prawidłowej budowie i pożądanej ruchliwości. Mniej znane właściwości selenu to wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu mięśniowego, w tym mięśnia sercowego. Są one na tyle istotne, że w regionach świata narażonych na skrajnie niedobory tego pierwiastka, mamy do czynienia ze specyficzną kardiomiopatią (choroba Keshan). Znajdziemy również informacje potwierdzające wpływ na niską masę urodzeniową noworodków, których matki wykazywały niedobory tego mikroelementu. Ciekawe są doniesienia na temat wpływu selenu na układ nerwowy, gdzie niedobory objawiają się spadkami nastroju. I wreszcie, związany z działaniem antyoksydacyjnym, wpływ na rozwój/zahamowanie niektórych chorób nowotworowych, np.: raka prostaty, płuc czy jelita grubego. Niedobory selenu mogą objawiać się poprzez: - wypadanie włosów i łamliwość paznokci, - zaburzenia ze strony układu nerwowego (obniżony nastrój, stany depresyjne), - uczucie zmęczenia, - osłabienie mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego, - osłabioną odporność, - nieprawidłowości pracy tarczycy, - zaburzenia męskiej płodności. Gdzie szukać selenu? Pierwiastek jest pobierany z gleby przez rośliny, które stają się pokarmem dla zwierząt roślinożernych. Teoretycznie więc, zarówno pokarm zwierzęcy, jak i roślinny może być jego źródłem. Pokarmy polecane przy niedoborach to najczęściej: podroby (nerki), jaja, nabiał, ryby morskie, grzyby, czosnek oraz orzechy brazylijskie. Te ostatnie, powszechnie uznawane za najbogatsze źródło, nie pochodzą oczywiście z naszego regionu, a kupując je możemy nie mieć 100% pewności, czy rzeczywiście pochodzą z obszarów zasobnych w ten pierwiastek. W praktyce, w polskiej szerokości geograficznej, mamy do czynienia z niską zawartością selenu w glebie, która wynika z położenia geograficznego. Skały, z których powstaje gleba na naszych rodzimych obszarach, są bardzo ubogie w selen. Dodatkowo kwaśny charakter tych gleb utrudnia roślinom absorbcję wspomnianego minerału. Rozwiązaniem na uzupełnienie niedoborów może okazać się suplementacja. W preparatach dostępnych na rynku znajdziemy zarówno formy organiczne (l-selenometionina), jak i nieorganiczne, np.: selenian sodu. Dzienna zalecana norma spożycia selenu dla osób dorosłych została określona na poziomie 55 mcg. Natomiast suplementy mogą zawierać dawkę blisko czterokrotnie wyższą,do 200 mcg. Suplementując selen warto pamiętać, że jest on dla człowieka pierwiastkiem śladowym, a to oznacza, że pomiędzy dawką terapeutyczną, a toksyczną jest niewielka różnicą. Dlatego też, mimo potencjalnych niedoborów, decydując się na suplementację, należy stosować ją bardzo rozważnie, zgodnie z sentencją Paracelsusa Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni, że dana substancja nie jest trucizną. Marta Wcześniak BIBLIOGRAFIA: Piotrowska „Zawartość selenu w uprawnych glebach Polski ”, Roczniki Gleboznawcze T XXXX, Nr 1, Warszawa 1984 Golonko, B. Matejczyk „Dwa oblicza selenu, wybrane aspekty aktywności biologicznej selenu” Civil and Enviromental Engineering 9 (2018) Ratajczak, M. Gietka-Czemel „Rola Selenu w organizmie człowieka” Postępy Nauk Medycznych 2016 XXXIX(12) Uchwała NR 7/2021 Zespołu ds. Suplementów Diety z dn. 28.10.2021
Przeczytaj artykuł
Jak psycholog może pomóc osobie dotkniętej chorobą nowotworową
Obszar pomocy psychologa osobie z chorobą nowotworową jest dość szeroki, w zależności od typu choroby zakres tego wsparcia może być różny. Choroba nowotworowa to nie tylko szereg zaburzeń w obrębie ciała i złożoności procesu leczenia, ale to także bardzo stresujące wydarzenie o znaczących konsekwencjach psychospołecznych, związanych z wymiarem fizycznym, emocjonalnym, duchowym i interpersonalnym. Choroba ta dotyka w mniejszym lub większym stopniu wszystkich aspektów funkcjonowania, w tym także te dotyczące egzystencji (np.: konfrontacja ze śmiertelnością). Są one zmieniane przez diagnozę i leczenie, powrót do zdrowia i długie przeżycie, nawrót lub przejście do opieki paliatywnej i opieki u schyłku życia. Usłyszenie diagnozy choroby nowotworowej zmienia życie i jest źródłem znacznego stresu psychicznego i emocjonalnego. Wysoki poziom stresu psychicznego przez dłuższy czas u pacjentów z rakiem może prowadzić do lęku, depresji lub obu [1]. Często doświadczanym stanem jest pojawienie się lęku przed nawrotem raka. Problemy z jakimi może mierzyć się osoba dotknięta chorobą nowotworową może doświadczać problemów natury psychicznej nie tylko poprzez wpływ na jakość życia związana ze zdrowiem [2], ale może mieć również konsekwencje ekonomiczne [3]. Czego w takim układzie może spodziewać się pacjent onkologiczny od psychologa? Przede wszystkim należy pamiętać, że różnorodność etapów doświadczanej choroby i celów danej osoby muszą towarzyszyć różnorodne formy oddziaływania psychologicznego. Zakres wsparcia po jaki może sięgnąć pacjent onkologiczny to m.in.: poradnictwo psychologiczne - działania mające na celu pomoc w znalezieniu nowych strategii radzenia sobie z doświadczanymi trudnościami; interwencje kryzysowe - wieloaspektowa pomoc osobie w kryzysie psychologicznym, czy innych poważnych problemach życiowych; oraz psychoterapia [4]. Wsparcie psychologa może okazać się pomocnie nie tylko wtedy kiedy brakuje wsparcia ze strony rodziny czy przyjaciół. Badania i literatura naukowa wskazują na ogólną korzyść w zmniejszaniu nasilenia objawów dotyczących zdrowia psychicznego (depresja, niepokój [5]), somatycznych, (bólu [6]) oraz w poprawie ogólnej jakości życia, samopoczucia, czy procesu powrotu do pracy [7, 8] oraz myśli związanych z przeżyciem [9-11]. Istnieje coraz więcej dowodów potwierdzających stosowanie terapii typu umysł-ciało, jako skutecznych strategii opieki wspomagającej podczas leczenia raka, chociaż ciągle wiele z nich jest niedostatecznie zbadanych [12]. Psycholog jako osoba z zewnątrz, czyli nie zaangażowana emocjonalnie w relacje z chorym, może podzielić się inną perspektywą niż tą, którą pacjent dzieli z bliskimi. Ponadto, może okazać się łatwiejsze poruszenie z nim tematów trudnych, jak pojawiające się myśli samobójcze, czy lęk przed śmiercią. Działania ze strony psychologa mogą obejmować: wsparcie w radzeniu sobie z pojawiającymi się emocjami; wsparcie w radzeniu sobie z lękiem związanym z wymaganymi procedurami medycznymi; adaptację do choroby, jej etapów oraz zmian w samopoczuciu; radzenie sobie z tematem skończoności życia; naukę relaksacji; wsparcie w trakcie remisji; oraz praca z rodziną pacjenta. Pomoc psychologa dla mnie i dla mojej rodziny Choroba nowotworowa nie dotyka tylko osoby chorej. Z chorym przez proces choroby i leczenia przechodzi także jej rodzina: partner/partnerka, dzieci, przyjaciele, inni bliscy. Zagrożenie, jakie taka choroba stanowi dla danej rodziny, można zrozumieć w świetle tego, jak różni członkowie, indywidualnie, ale także jako zespół rozumieją konkretne sytuacje stresowe, swoją tożsamość i tożsamość swojej rodziny oraz ogólny sposób postrzegania świata [13, 14]. Ani pacjenci, ani ich rodziny nie mogą nigdy powrócić do sytuacji sprzed choroby [15]. Skuteczne radzenie sobie z rozstaniem, stratą jest często uzależnione od odczuwanego wsparcia od innych. Udzielanie wsparcia psychologicznego może pomóc w identyfikacji adaptacyjnych, funkcjonalnych i nieadaptacyjnych mechanizmów radzenia sobie z zaistniałą sytuacją [16]. Zamiast podsumowania Choroba nowotworowa dotyka nie tylko samą osobę chorą, lecz z jej skutkami mogą borykać się także osoby najbliższe choremu. Strach przed potencjalną utratą bliskiej osoby może być równie przytłaczający jak sama choroba. Po pomoc psychologa nie musi sięgać każdy pacjent onkologiczny, jeśli jednak sytuacja w jakiej znalazłeś/znalazłaś się Ty lub ktoś Tobie bliski i stanowi to dla Ciebie duże obciążenie psychiczne, nie wahaj się sięgnąć po taką pomoc. Ida Garstecka Bibliografia Linden, W., Vodermaier, A., Mackenzie, R., Greig, D., (2012) Anxiety and depression after cancer diagnosis: prevalence rates by cancer type, gender, and age. J Affect Disord. 141:343–351. [PubMed] Dunne, S., Mooney, O., Coffey, L., Sharp, L., Desmond, D., Timon, C., O'Sullivan, E., Gallagher, P., (2107) Psychological variables associated with quality of life following primary treatment for head and neck cancer: a systematic review of the literature from 2004 to 2015. 26, 149- 160. [PubMed] Carlson, L.E., Bultz, B.D., (2004) Efficacy and medical cost offset of psychosocial interventions in cancer care: making the case for economic analyses. Psychooncology. 13: 837- 849. [PubMed] Czabała, C., Sęk, H., Psychologiczne wsparcie. (2000) W: J. Strelau (red.) Podręcznik akademicki. (s. 605-622) Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne [Google Scholar] Zainal, N.Z., Booth, S., Huppert, F.A., (2013) The efficacy of mindfulness-based stress reduction on mental health of breast cancer patients: a meta-analysis. 22 (7):1457–65 [PubMed] Johannsen, M., Farver, I., Beck, N., Zachariae, R., (2013) The efficacy of psychosocial intervention for pain in breast cancer patients and survivors: a systematic review and meta-analysis. Breast Cancer Res Treat. 138(3):675–90 [PubMed] Hunter, E.G., Gibson, R.W., Arbesman, M., D'Amico, M., (2017) Systematic Review of Occupational Therapy and Adult Cancer Rehabilitation: Part 1. Impact of Physical Activity and Symptom Management Interventions. Am J Occup Ther. 71(2):7102100030p1–7102100030p11. [PubMed] Hunter, E.G., Gibson, R.W., Arbesman, M., D'Amico, M., (2017) Systematic Review of Occupational Therapy and Adult Cancer Rehabilitation: Part 2. Impact of Multidisciplinary Rehabilitation and Psychosocial, Sexuality, and Return-to-Work Interventions. Am J Occup Ther. 71(2) [PubMed] Barrera, I., Spiegel, D., (2014) Review of psychotherapeutic interventions on depression in cancer patients and their impact on disease progression. Int Rev Psychiatry. 26(1):31–43. [PubMed] Spiegel, D., (2012) Mind matters in cancer survival. Psychooncology. 21(6):588–93. [PubMed] Galway, K., Black, A., Cantwell, M., Mills, M., Donnelly, M., (2012) Psychosocial interventions to improve quality of life and emotional wellbeing for recently diagnosed cancer patients. Cochrane Database Syst Rev. 11: CD007064. [PubMed] Greenlee, H., DuPont-Reyes, M.J., Balneaves, L.G., Carlson, L.E., Cohen, M.R., Deng, G., Johnson, J.A., Mumber, M., Seely, D., Zick, S.M., Boyce, L.M., Tripathy, D., (2017) Clinical practice guidelines on the evidence-based use of integrative therapies during and after breast cancer treatment. CA Cancer J Clin 67(3): 194–232. [PubMed] McLean, L.M., Jones, J.M., Rydall, A.C., Walsh, A., Esplen, M.J., Zimmermann C., Rodin G.M. (2008) A couples intervention for patients facing advanced cancer and their spouses. Psycho-Oncol 17:1152–1156 Baider, L., Ever-Hadani, P., Goldzweig, G., Wygoda, M., Peretz, T. (2003) Is perceived family support a relevant variable in psychological distress? A sample of prostate and breast cancer couples. J Psychosom Res 55:1–8 Baider, L., Cooper, C.L., Kaplan De-Nour, A. (2000) Cancer and the family, Wiley Goldzweig, G., Hubert, A., Walach, N., Brenner, B., Perry, S., Andritsch, E., Baider, L. (2009) Gender and psychological distress among middle- and older-aged colorectal cancer patients and their spouses: an unexpected outcome. Crit Rev Oncol Hematol 70:71–82
Przeczytaj artykuł
Dziecko i choroba nowotworowa rodzica. Jak z nim rozmawiać i co mu powiedzieć?
Wiele osób dotkniętych chorobą nowotworową w pierwszym odruchu nie chce o niej mówić swoim dzieciom, by je ochronić przed dodatkowym stresem. Jest to zrozumiałe - próba uchronienia dziecka przed zmartwieniami świata dorosłych jest naturalna, jednak usłyszenie diagnozy o chorobie nie dotyczy tylko osoby chorej, a dotyczy całej rodziny. Co w takim układzie powiedzieć dziecku, gdy rodzic, opiekun lub ukochana osoba jest chora? W którym momencie poruszyć temat śmierci? Rozmowa z dzieckiem o chorobie rodzica Pierwsze pytanie jakie przychodzi do głowy dotyczy tego czy w ogóle powiedzieć dziecku o chorobie. Szczerość to najlepsza polityka. Bez względu na wiek dzieci doskonale wyczuwają stany emocjonalne rodzica i jego napięcia, nawet jeśli myślimy, że je dobrze zamaskowaliśmy. Dziecko zauważy zmiany w codziennej rutynie, zmiany w wyglądzie, które się pojawią w procesie leczenia. Dzieci, kiedy nie wiedzą co się dzieje, wymyślą w swojej głowie własną historię, która może być znacznie bardziej przerażająca dla kształtującego się dopiero młodego człowieka, niż prawda. Komunikat, jaki przekazany zostanie dziecku powinien różnić się w zależności od tego, w jakim jest wieku. Mówcie do niego językiem dostosowanym do jego możliwości komunikacyjnych. Małe dzieci nie zawsze będą w stanie zrozumieć konsekwencje jakie niesie ze sobą choroba, ale zrozumieją, że np. mama potrzebuje odpoczynku. Dziecko potrzebuje wiedzieć co się dzieje z opiekunem. Mogą zadać mnóstwo pytań, np. Czy to boli?, A gdzie ten rak się ukrywa?. Zapewne zadadzą także pytania dotyczące tego, jak choroba rodzica wpłynie na nich bezpośrednio np. Czy nadal będę chodzić do szkoły?, Czy nadal będę mógł wychodzić na podwórko?. W danym momencie, przez brak pełnego zrozumienia konsekwencji jakie niesie ze sobą choroba, dziecko może po prostu po rozmowie zapytać: Co na kolację?. Starsze dzieci, będą miały już większe rozumienie sytuacji i mogą z ich strony pojawić się bardziej egzystencjalne pytania. Niezależnie od wieku dziecka, należy pamiętać, żeby dać przestrzeń na poukładanie sobie tego, co usłyszało i żeby mogło zapytać o co potrzebuje. Jak zaopiekować się dzieckiem w zależności od jego wieku Dzieci w wieku od 3 do 5 lat. Na ogół dzieci poniżej 5 roku życia nie są w stanie zrozumieć, że wszyscy w końcu umieramy. Dzieci w tym wieku mogą spodziewać się powrotu kogoś, kto zmarł. Często potrzeba czasu i dorastania, aby zdały sobie sprawę, że rodzic, którego kochali, nie wróci. Kiedy śmierć jest bardzo blisko, dziecko powinno wiedzieć, że rodzic wkrótce umrze. Ważne by mówić prawdę. Jeśli użyte zostanie określenie typu: “Mama pójdzie spać.” i dziecko w pewnym momencie zda sobie sprawę, że mama się nie obudziła, może bać się iść spać w nocy. Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc: komunikaty wyjaśniające co się dzieje powinny być proste - słowami zrozumiałymi dla dziecka, sprawdzajcie, czy dziecko rozumie komunikat, powtarzajcie i tłumaczcie tak długo i często jak dziecko tego potrzebuje, nazywajcie również swoje stany i emocje np.: ”Dzisiaj czuję się smutny”. Dzieci w wieku od 6 do 8 lat Dzieci w tym wieku są w stanie lepiej zrozumieć pojęcie śmierci i to że jest czymś trwałym. Niektóre z nich mogą wyobrażać ją sobie jako potwora lub jako osobę z zewnątrz, która może przyjść i ich złapać, a jeśli biegną wystarczająco szybko, mogą uciec. Dziecko w tym wieku może także obwiniać siebie za chorobę rodzica np. “Mama mnie nie kocha, bo powiedziałem jej, że jej nienawidzę i przez to jest chora”. Ważne jest tłumaczenie dziecku, dlaczego chory rodzic nie może się z nim bawić. Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc: informujcie dziecko, zrozumiałym dla niego językiem, co dzieje się z chorym, odpowiadajcie szczerze na wszystkie pytania, jeśli nie znacie odpowiedzi powiedzcie, że nie wiecie, można wtedy poszukać odpowiedzi razem z dzieckiem, zachęcajcie do wyrażania i mówienia o tym, co dziecko czuje, poinformujcie dziecko, kiedy zbliża się śmierć i pozwólcie dziecku odwiedzać i być z rodzicem, jeśli dziecko ma problemy w szkole, wyjaśnijcie, że to normalne, że wyniki w szkole trochę spadają, gdy rodzic jest w szpitalu i nie jesteście na niego źli, zapewnijcie dziecko, że to nie ich wina, że rodzic jest chory lub umiera. Dzieci w wieku od 9 do 12 lat Dzieci w tym wieku mają znacznie lepsze rozumienie choroby i śmierci, co nie oznacza, że nie potrzebują jasnych informacji. Dziecko będzie potrzebowało zrozumieć, co się dzieje i czego się spodziewać. Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc: pozwólcie dziecku spędzać z chorym jak najwięcej czasu, zachęcajcie do wyrażania i mówienia o uczuciach, ale pozwólcie dziecku zachować swoje uczucia dla siebie, jeśli tak woli, tłumaczcie i rozmawiajcie z dzieckiem tyle, ile tego potrzebuje, udzielajcie informacji czym jest rak i czego mogą się spodziewać, jak wygląda leczenie, zapewnijcie, że choroba rodzica nie jest winą dziecka. Dzieci 13+ Nastolatki mają już dorosłe rozumienie śmierci, ale mogą nie mieć dorosłych umiejętności radzenia sobie. Nastolatki są wystarczająco duże, aby wiedzieć, że ich życie bardzo się zmieni z powodu choroby i śmierci ich rodziców i walczą z tym zagrożeniem. Mogą radzić sobie w sposób trudny do zrozumienia dla rodziców, na przykład odmawiając rozmowy o chorobie lub próbując przejąć kontrolę. Inni mogą się przystosować, spróbować zbliżyć się do rodziców i/lub spróbować przywrócić porządek w domu. Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc: jeśli są zainteresowani, podajcie informacje na temat stanu rodzica, objawów, możliwych skutków ubocznych leków; tego, czego mogą się spodziewać, pozwólcie nastolatkowi spędzać tyle czasu, ile chce z chorym; jeśli nie chce zachęcajcie do wspólnego spędzania czasu, ale nie przymuszajcie, zachęcajcie nastolatków do kontynuowania zwykłego zaangażowania w szkołę i inne zajęcia, pozwólcie nastolatkowi na wyrażanie swoich uczuć. Pamiętajcie, że każde dziecko jest inne i jego reakcje mogą być różne. Jednak w przypadku trudności z poradzeniem sobie z nową sytuacją mogą pojawić się: stany lękowe, które mogą przejawiać się np. w postaci niechęci do rozstania, problemów z zasypianiem, lękiem o własne zachorowanie, zachowania agresywne, wybuchy złości, unikanie kontaktów społecznych, zaburzenia somatyczne, np.: pojawiające się bóle głowy, bóle brzucha [4]. Mimo swojego przeciążenia sytuacją, starajcie się jak najwięcej z dzieckiem rozmawiać i tłumaczyć mu co się dzieje. Rosenheim i Reicher [1] zwracają uwagę na cztery konsekwencje wynikające z otwartej rozmowy z dzieckiem: umożliwia się dziecku wyrażanie własnych uczuć wywołanych sytuacją; wyraża zaufanie rodziców do swoich możliwości radzenia sobie; pomaga dziecku zmodyfikować zniekształcone wyobrażenia o tym, co się dzieje; oraz wspiera dziecko w realistycznym przygotowaniu się do nowego. Ważna jest także w całym procesie relacja rodzica z dzieckiem. Philips [2] sugeruje, że ciepłe i wspierające rodzicielstwo może stanowić czynnik ochronny dla dzieci. Otwarta komunikacja między rodzicem a dzieckiem prowadziła do skuteczniejszego radzenia sobie, a także wydawała się wzmacniać relację rodzic–dziecko [3]. Zamiast podsumowania Dzieci są niezwykle odporne i dzięki pełnemu miłości wsparciu przetrwają ten trudny czas. Postarajcie się o jak najbardziej normalne życie w domu i o w miarę możliwości nie zakłócony harmonogram dnia. Jeśli nie czujecie się na siłach, by sprostać wszystkim wymaganiom sięgnijcie po pomoc rodziny i przyjaciół. Jeśli macie trudność z wyjaśnieniem choroby, sięgnijcie po książkę “Co to jest rak?” autorstwa Herlofsen i Geisler, która pomoże wyjaśnić czym jest choroba nowotworowa i jak rozmawiać z dzieckiem. Jeżeli zauważycie, że stan dziecka się pogarsza i nie potraficie sobie z nim poradzić skorzystajcie z profesjonalnej pomocy psychologa. Ida Garstecka Bibliografia Rosenheim, E., Reicher, R. (1985). iInforming children about a parent’s terminal illness. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 26(6), 995–998. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.1985.tb00613.x Phillips, F. (2014). Adolescents living with a parent with advanced cancer: a review of the literature. Psycho-Oncology, 23(12), 1323–1339. https://doi.org/10.1002/pon.3570 Kennedy, V.L., Lloyd-Williams, M. (2009) How children cope when a parent has advanced cancer. Psycho-Oncology 18(8):886–892. https://doi.org/10.1002/pon.1455 Kornreich, D., Mannheim, H., Axelrod, D. (2009) Jak dzieci radzą sobie z chorobą nowotworową rodziców, Psychiatria po Dyplomie 6(2) Adams-Greenly, M., Moynihan, R.T. (1983). Helping the children of fatally ill parents. American Journal of Orthopsychiatry, 53(2), 219–229. https://doi.org/10.1111/j.1939-0025.1983.tb03367.x Silverman, P.R., Worden, J.W. (1992). Children’s reactions in the early months after the death of a parent. American Journal of Orthopsychiatry, 62(1), 93–104 https://doi.org/10.1037/h0079304 Warszawskie Centrum Psychoonkologii (2016) Jak rozmawiać z dziećmi i nastolatkami, kiedy dorosły choruje na raka. Poradnik dla rodziców i członków rodzin. Na podstawie: Talking to children and teenagers when an adult has cancer., MAC 5766
Przeczytaj artykuł
