W ostatnich latach, badania naukowe przyczyniły się do lepszego zrozumienia czynników kancerogennych, substancji lub czynników środowiskowych, które mogą prowadzić do rozwoju nowotworów. Te niebezpieczne związki mogą być obecne w powietrzu, żywności, a nawet w produktach codziennego użytku! Należy pamiętać, że unikanie tych substancji może zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka!
Czynniki kancerogenne
Do najistotniejszych ZEWNĘTRZNYCH czynników kancerogennych zaliczamy:
- Dym tytoniowy: Palenie tytoniu jest jednym z największych czynników ryzyka nowotworów, nie tylko płuc, ale także pęcherza moczowego, wątroby czy jelita grubego!! Co powoduje, że papierosy są tak szkodliwe? W skład wyrobów tytoniowych wchodzą dla przykładu: KADM, BENZOPIREN, BENZEN, FORMALDEHYD CZY ARSEN!
- Zanieczyszczenie powietrza: Długotrwałe wdychanie substancji toksycznych z powietrza, takich jak pyły i spaliny, może zwiększać ryzyko rozwoju różnych rodzajów nowotworów. Niestety w dużych miastach nie jesteśmy w stanie uniknąć ekspozycji na te czynniki, szczególnie w okresie jesienno-zimowym.
- Zanieczyszczenie środowiska: Niektóre związki chemiczne obecne w środowisku, takie jak pestycydy i związki azotowe.
- Niezdrowa dieta: Niektóre składniki diety, takie jak przetworzone mięso, nadmiar soli i tłuszczów trans, mogą zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworów, dla przykładu raka jelita grubego i piersi.
Dodatkowo należy uważać na:
- Aflatoksyny toksyny wytwarzane przez pleśnie Aspergillus, które mogą rozwijać się na różnych produktach spożywczych, takich jak orzechy, nasiona, ziarna zbóż, suszone owoce i przyprawy. Aflatoksyny są uznawane za kancerogenne dla człowieka i mogą zwiększać ryzyko rozwoju raka wątroby!
- Nitrozaminy - związki chemiczne powstające w wyniku reakcji pomiędzy azotanami/nitrytami a aminami organicznymi. Mogą występować w produktach mięsnych, takich jak wędliny, które zawierają dodatki azotanowe. Nitrozaminy są uznawane za kancerogenne i mogą zwiększać ryzyko rozwoju raka żołądka, jelita grubego i trzustki.
- Akrylamid, czyli związek chemiczny powstający w wyniku reakcji pomiędzy aminokwasami a cukrami podczas wysokich temperatur, takich jak smażenie, pieczenie czy grillowanie. Akrylamid jest obecny w produktach spożywczych takich jak chipsy ziemniaczane, frytki, pieczywo, a także kawa i kakao. Jest uznawany za silny kancerogen !
Uwaga! Gdyby nam było mało… Stopień szkodliwości tych czynników będzie zależał od różnych procesów i zaburzeń ENDOGENNYCH. Tu jako główne czynniki WEWNĘTRZNE możemy wypunktować:
- Mutacje w genach kontrolujących wzrost, podziały komórkowe i naprawę DNA mogą prowadzić do niekontrolowanego wzrostu komórek i powstawania nowotworów. Niektóre z tych mutacji mogą być dziedziczone, podczas gdy inne mogą być wynikiem błędów w procesie replikacji DNA!! Co ciekawe - na ten proces możesz wpływać czynnikami zewnętrznymi - DIETĄ I AKTYWNOŚCIĄ FIZYCZNĄ!!
- Niektóre zaburzenia hormonalne, takie jak nadmierna produkcja hormonów płciowych, mogą zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów, takich jak rak piersi, rak jajnika czy rak prostaty. UWAGA! Na te procesy może wpływać SEN!
- Stan zapalny: Przewlekły stan zapalny w organizmie może prowadzić do uszkodzenia tkanek i zmiany w procesach naprawczych, co z kolei może sprzyjać rozwojowi nowotworów. Przykładem jest rak wątroby spowodowany przewlekłym zapaleniem wątroby wywołanym wirusem zapalenia wątroby typu B lub C.
- Osłabienie lub niewłaściwe funkcjonowanie układu odpornościowego może prowadzić do nieprawidłowego rozpoznawania i niszczenia komórek nowotworowych. Osoby z zaburzeniami odpornościowymi, takimi jak zespół
Tak szeroka lista czynników sprzyjającym powstawaniu RAKA daje mocno do myślenia. W dzisiejszych czasach ciężko nam ograniczyć znaczącą część z wypisanych substancji czy z dnia na dzień zmienić tryb życia, dlatego zapoznaj się z profilaktyką RAKA i staraj się możliwe ograniczać czynniki kancerogenne, dbaj o zbilansowaną datę, sen, a także rozsądną suplementację, która wspomoże naturalne procesy detoksykacji organizmu, ułatwiając walkę z wolnymi rodnikami!
AUTOR:
Marta Wcześniak
DIETETYK KLINICZNY
BIBLIOGRAFA:
- International Agency for Research on Cancer (IARC). (2018). Tobacco Smoke and Involuntary Smoking.
- International Agency for Research on Cancer (IARC). (2020). Outdoor Air Pollution.
- International Agency for Research on Cancer (IARC). (2019). Chemical Agents International Agency for Research on Cancer (IARC), 2018]
- American Cancer Society (ACS). (2021). What Causes Cancer?
- Theodoratou, E., & Timofeeva, M. (2019). Cancer epidemiology: associations and mechanisms of endogenous causes. In Molecular Pathology of Cancer (pp. 15-26). Springer, Cham.