Edukacja
Dieta przeciwnowotworowa – czy istnieje dieta cud?
Rosnąca świadomość społeczeństwa w zakresie wpływu stylu życia na zdrowie sprawia, że w sytuacji zwiększonego obciążenia ryzykiem nowotworu lub doświadczając choroby onkologicznej w najbliższym otoczeniu szukamy sposobu, który pomoże nam uchronić się przed rakiem. Obok uzmysłowienia sobie potrzeby wczesnej diagnostyki, często jednym z pierwszych skojarzeń jest to dotyczące zmiany dotychczasowego stylu życia, w tym nawyków żywieniowych. I słusznie, bo zgodnie z danymi opublikowanymi przez Światową Organizację Zdrowia, aż 30-40% wszystkich przypadków nowotworów można byłoby uniknąć poprzez rezygnację z używek (nikotyna, alkohol), poprawę jakości diety, zwiększenie aktywności fizycznej oraz kontrolę nad utrzymaniem prawidłowej masy ciała. Na czynniki dietetyczne, jako istotne w prewencji nowotworów, zwróciła uwagę także Fundacja Badań nad Rakiem (WCRF), która aż 8 z 10 głównych rekomendacji profilaktyki raka poświęciła elementom powiązanym z dietą. Podobnie, World Cancer Report 2020 zaznacza, że w dietoprofilaktyce nowotworów znaczenie odgrywa zarówno ilość (np. wartość energetyczna, zawartość błonnika pokarmowego), jak i jakość zjadanych produktów spożywczych i posiłków. Czy istnieje zatem jeden uniwersalny model diety przeciwnowotworowej? Poszukując odpowiedzi na to pytanie, wiele osób gubi się w gąszczu informacji dostępnych w Internecie czy popularnych mass mediach. Duża liczba publikacji w tej tematyce, powielane mity dietetyczne czy niepoparte dowodami naukowymi zalecenia żywieniowe utrudniają podjęcie decyzji co do wyboru optymalnej diety. Zdarza się również, iż natrafić można na rekomendacje żywieniowe, które nie dość że nie mają uzasadnienia, to wręcz stanowić mogą zagrożenie dla zdrowia osób je stosujących, jak np. w przypadku diet wysoce restrykcyjnych, eliminujących wybrane makroskładniki diety lub znacznie odbiegających od zasad tzw. racjonalnego odżywiania. Dlatego, w pierwszej kolejności należy wyraźnie zaznaczyć, iż dieta przeciwnowotworowa to sposób żywienia, który z jednej strony dostarcza składników o potencjalne ochronnym, a z drugiej - ogranicza lub nawet eliminuje te o udowodnionym działaniu karcinogennym. To model diety, który nie jest specyficzny i ograniczony tylko do choroby nowotworowej, ale służy poprawie stanu zdrowia ogółu populacji, np. jednocześnie chroni przed rozwojem otyłości, chorób układu krążenia, czy cukrzycy typu 2. W przeciwieństwie też, do wysoce-zindywidualizowanych założeń żywieniowego wsparcia terapii onkologicznej (bo nie istnieje też dieta, która sama w sobie „leczy z raka”), główne zasady diety przeciwnowotworowej mają zastosowanie w wielu sytuacjach klinicznych, mogą być stosowane przez szerokie grono odbiorców i co ważne, są bezpieczne. Zasady diety przeciwnowotworowej w pigułce Aktualny stan wiedzy naukowej pozwala wnioskować, że najkorzystniejszy w tym aspekcie jest wzorzec diety opartej w głównej mierze na produktach roślinnych, obfitujący w produkty z pełnego ziarna, warzywa nieskrobiowe, owoce i nasiona roślin strączkowych. To właśnie produkty roślinne są głównym źródłem substancji o działaniu antykarcinogennym i zmniejszającym ryzyko wznowy – błonnika pokarmowego, witamin i minerałów oraz bioaktywnych substancji naturalnych, w tym: fitoestrogenów, polifenoli, fitosteroli czy monoterpen. WCRF zaleca, by produkty roślinne spożywać minimum w 5 głównych posiłkach, oraz by ich ilość w ciągu dnia nie była mniejsza niż 400g. W przypadku błonnika pokarmowego – jego dobowe spożycie nie powinno być niższe niż 30g. Wedle WCRF znacznemu ograniczeniu w diecie powinny podlegać produkty odzwierzęce – głównie mięso czerwone. Jego konsumpcja nie powinna przekraczać 3 porcji na tydzień (350-500 gram na tydzień). Do niezbędnego minimum należy zredukować spożycie mięsa przetworzonego, a jeśli to możliwe całkowicie wykluczyć z diety tego typu produkty spożywcze. W prawdzie dieta przeciwnowotworowa nie zakłada rezygnacji z nabiału, mięsa drobiowego czy ryb, jednak wyraźnie wskazuje, że ich udział w całodziennym jadłospisie nie może dominować nad ilością produktów roślinnych. Podobnie jak w „zdrowej, racjonalnej diecie” osobom chcącym zmniejszyć ryzyko nowotworzenia poleca się znaczne ograniczenie lub nawet rezygnację ze spożycia żywności przetworzonej, o wysokiej zawartości tłuszczów nasyconych i typu „trans” oraz cukru. Wykluczenie słodzonych napojów z diety to kolejna cecha diety antynowotworowej. Napoje te, dostarczając cukrów prostych, jednocześnie zwiększają ilość spożywanych kalorii i skutkują wzrostem zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie. Wiele wcześniejszych badań dowiodło, że część nowotworów, m.in.: nowotwory jamy ustnej, przełyku, u żołądka, trzustki, wątroby, jelita grubego, piersi czy endometrium może wynikać z nadmiernej masy ciała, stąd istotna jest także dbałość, by wartość energetyczna diety była dopasowana do realnych potrzeb organizmu. W przypadku alkoholu, rekomenduje się całkowitą abstynencję. Mając na względzie, iż żaden produkt spożywczy nie zawiera wszystkich składników o potencjalne antykarcinogennym, dbaj o urozmaicenie diety. Tylko jedząc różnorodnie, jesteś wstanie dostarczyć wzajemnie uzupełniających się składników o potencjale przeciwnowotworowym. Podsumowując, warto jeszcze raz podkreślić, iż nie ma jednego, idealnego dla wszystkich i 100% skutecznego modelu diety przeciwnowotworowej, ale istnieją silne dowody, że sposób odżywiania bazujący na produktach pochodzenia roślinnego (różnokolorowych warzywach i owocach, pełnoziarnistych produktach zbożowych, nasionach roślin strączkowych), w którym eliminacji podlega podaż mięsa (szczególnie czerwonego), produktów przetworzonych (np. typu instant, fast-food, obfitujących w E-dodatki), cukrów prostych oraz alkoholu może chronić przez rozwojem raka. Celem skutecznej dietoprofilaktyki zdrowotnej jest trwała poprawa zachowań żywieniowych, dlatego poszukując idealnej diety antynowotworowej, nie oczekuj „diety cud”, lecz nastaw się na przemyślaną, racjonalną, dopasowaną do Twoich możliwości i celów oraz długoterminową poprawę nawyków żywieniowych w kierunku opisanych powyżej zasad. Małgorzata Moszak World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research. Diet, Nutrition, Physical Activity and Cancer: a Global Perspective. Continuous Update Project Expert Report 2018 Key TJ, Bradbury KE, Perez-Cornago A, et al. Diet, nutrition, and cancer risk: what do we know and what is the way forward? BMJ. 2020 Mar 5;368:m511. Wild CP, Weiderpass E, Stewart BW, editors (2020). World Cancer Report: Cancer Research for Cancer Prevention. Lyon, France: International Agency for Research on Cancer. Available from: http://publications.iarc.fr/586. Licence: CC BY-NC-ND 3.0 IGO.
Przeczytaj artykuł
Rola endoskopii w diagnostyce i leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego
Nowotwory przewodu pokarmowego stanowią poważny problem zdrowotny na całym świecie. Diagnozowanie ich jest niezwykle ważne, aby wcześnie wykryć chorobę i zapewnić pacjentom odpowiednie leczenie. W dzisiejszych czasach endoskopia odgrywa kluczową rolę w wykrywaniu i leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego. W niniejszym artykule omówię rolę endoskopii w tych dziedzinach z perspektywy lekarza gastroenterologa. Endoskopia jest nieinwazyjną techniką diagnostyczną, która umożliwia bezpośrednie oglądanie wnętrza przewodu pokarmowego. Za pomocą elastycznego wziernika (endoskopu) lekarz może obejrzeć błonę śluzową przełyku, żołądka, jelita cienkiego i grubego. W przypadku podejrzenia nowotworu, endoskopia pozwala na wizualizację guza, ocenę jego lokalizacji, wielkości, kształtu i charakterystycznych cech. Dodatkowo, podczas endoskopii można pobrać wycinki tkanek (biopsje) w celu badania histopatologicznego, co umożliwia potwierdzenie lub wykluczenie obecności nowotworu. Endoskopia może być również wykorzystywana do wykrywania zmian przednowotworowych, takich jak polipy jelita grubego, które mogą rozwijać się w pełnoprawne nowotwory. Usunięcie tych zmian podczas endoskopii (polipektomia) może zapobiec rozwojowi nowotworu. Ponadto, endoskopia może być stosowana do oceny rozległości nowotworu, oceny nacieku na sąsiadujące tkanki i węzły chłonne, co jest niezbędne przy planowaniu leczenia. Endoskopia odgrywa również istotną rolę w leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego. W niektórych przypadkach, gdy nowotwór jest wczesny i ograniczony do błony śluzowej lub podśluzowej, można go usunąć za pomocą technik endoskopowych. Na przykład, w przypadku raka jelita grubego wczesnego stadium, można zastosować techniki endoskopowe, takie jak resekcja endoskopowa podśluzowa (ESD). Te procedury umożliwiają usunięcie guza bez konieczności przeprowadzania otwartego zabiegu chirurgicznego. Ponadto, endoskopia może być wykorzystywana do wprowadzenia protez w celu odblokowania zwężonych odcinków przewodu pokarmowego spowodowanych przez rozwijający się nowotwór. Protezy te umożliwiają prawidłowy przepływ treści pokarmowej i złagodzenie objawów, takich jak trudności w połykaniu. Po leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego endoskopia odgrywa istotną rolę w monitorowaniu pacjentów. Regularne kontrole endoskopowe pozwalają ocenić efektywność leczenia, sprawdzić, czy nie ma nawrotu choroby i wczesne wykrycie jakiejkolwiek wznowy lub powikłań. Podsumowując - endoskopia jest niezwykle ważną techniką diagnostyczną i terapeutyczną w przypadku nowotworów przewodu pokarmowego. Dzięki niej możliwe jest wcześniejsze wykrycie choroby, dokładniejsza ocena rozległości nowotworu i jego charakterystycznych cech, a także dostarczenie skutecznego leczenia. Lekarze gastroenterolodzy odgrywają kluczową rolę w przeprowadzaniu endoskopii, interpretacji wyników i podejmowaniu odpowiednich decyzji terapeutycznych, mających na celu poprawę stanu pacjenta i zwalczanie nowotworów przewodu pokarmowego. Adam Trzciński
Przeczytaj artykuł
Diagnostyka i leczenie choroby refluksowej przełyku, a ryzyko nowotworzenia
Choroba refluksowa przełyku (GERD) jest powszechnym schorzeniem, które występuje, gdy treść żołądka cofa się do przełyku, powodując podrażnienie błony śluzowej. Pomimo że GERD jest przeważnie uciążliwe i powoduje nieprzyjemne objawy, takie ból w klatce piersiowej, warto zauważyć, że może również wiązać się z potencjalnym ryzykiem rozwoju nowotworu przełyku. W tym artykule omówimy znaczenie diagnozy i leczenia choroby refluksowej przełyku w kontekście minimalizowania ryzyka nowotworu przełyku. Rozpoznanie choroby refluksowej przełyku opiera się na analizie objawów pacjenta, takich jak uczucie pieczenia w przełyku, trudności w połykaniu, a także na badaniu fizykalnym. Jednak w celu potwierdzenia diagnozy oraz oceny stopnia uszkodzenia błony śluzowej przełyku warto rozważyć przeprowadzenie dodatkowych badań diagnostycznych. Najczęściej stosowanymi badaniami są endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego oraz pH-metria 24-godzinna. Endoskopia pozwala na bezpośrednią wizualizację przełyku i ewentualne wykrycie uszkodzeń, takich jak owrzodzenia, zwężenia. Natomiast pH-metria umożliwia pomiar liczby epizodów i czasu występowania refluksu żołądkowo-przełykowego. Leczenie GERD ma na celu złagodzenie objawów, zapobieganie powikłaniom oraz zmniejszenie ryzyka rozwoju nowotworu przełyku. Główne metody leczenia obejmują modyfikacje stylu życia. Pacjenci z GERD powinni: unikać spożywania dużych posiłków przed snem, unikać potraw i napojów wywołujących zgagę (np. pikantnych potraw, kofeiny, alkoholu), utrzymywać zdrową wagę poprzez regularną aktywność fizyczną. W przypadku wystąpienia choroby refluksowej włącza się również farmakoterapię. Podstawą terapii są przede wszystkim leki zobojętniające kwas żołądkowy, takie jak inhibitory pompy protonowej (PPI). Czasem niezbędne są również zabiegi chirurgiczne. W przypadku braku poprawy po leczeniu farmakologicznym, niektórzy pacjenci muszą być poddani zabiegowi chirurgicznemu, takiemu jak fundoplikacja, mającego na celu wzmocnienie zwieracza dolnego przełyku i zmniejszenie refluksu żołądkowo-przełykowego. Chociaż większość pacjentów z GERD nie rozwija raka przełyku, istnieje pewne zwiększone ryzyko wystąpienia tej choroby w przypadku długotrwałego nieleczonego lub źle kontrolowanego refluksu żołądkowego. Nadmierne i częste podrażnienie błony śluzowej przełyku przez kwas żołądkowy, może prowadzić do przewlekłego zapalenia przełyku (ezofagitis), metaplazji i zmian dysplastycznych w błonie śluzowej przełyku. W niektórych przypadkach te zmiany mogą przeistaczać się w raka przełyku. Widać więc, iż diagnoza i leczenie choroby refluksowej przełyku są istotne nie tylko dla łagodzenia objawów pacjenta, ale również dla minimalizowania ryzyka rozwoju nowotworu przełyku. Pacjenci z GERD powinni regularnie konsultować się z lekarzem gastroenterologiem, aby uzyskać odpowiednie leczenie i monitorowanie swojego stanu zdrowia. Wczesne wykrycie i skuteczne zarządzanie chorobą refluksową mogą zmniejszyć ryzyko powikłań, w tym rozwoju nowotworu przełyku. Adam Trzciński
Przeczytaj artykuł
Rola profilaktyki w onkologii
Wysokie wskaźniki śmiertelności na RAKA powodują, że mówimy o nowotworach coraz częściej, a świadomość w społeczeństwie powoli zaczyna rosnąć! Niestety profilaktyka onkologiczna to nadal mocno zaniedbany temat, który jest często mylony z diagnostyką!
Przeczytaj artykuł
