Wysokie wskaźniki śmiertelności na RAKA powodują, że mówimy o nowotworach coraz częściej, a świadomość w społeczeństwie powoli zaczyna rosnąć! Niestety profilaktyka onkologiczna to nadal mocno zaniedbany temat, który jest często mylony z diagnostyką!
Czym jest profilaktyka?
Profilaktyka zgodnie z definicją to działania mające na celu zapobieganie występowania zjawisk niepożądanych i negatywnych - czyli w uproszczeniu - JAK NIE DOPUŚCIĆ DO… W takim przypadku uświadamiamy sobie, iż badania diagnostyczne mogą stanowić istotny element profilaktyki ROZWOJU RAKA, ale nie jego powstawaniu.
Według danych WHO nowotwory stanowią pierwszą przyczynę zgonów na świecie, powodując w 2020 r. prawie 10 mln zgonów (przy 19,3 mln nowych zachorowań!). Niestety to nie koniec - godnie z prognozami epidemiologicznymi przewidywany jest stały wzrost liczby przypadków chorób nowotworowych, który na świecie w 2040 r. ma osiągnąć poziom 28,4 mln nowych zachorowań.
Etiologia nowotworów złośliwych nie jest jednoznaczna, a ich rozwój zazwyczaj jest cichy i bezobjawowy. Dlatego osoby o zwiększonym ryzyku genetycznym powinny świadomie zadbać o zminę stylu życia, aby wspierać organizm w pozbywaniu się komórek nowotworowych, zanim dojdzie do kancerogenezy.
Zgodnie z wytycznymi Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, profilaktyka powinna być wprowadzona w 4 fazach:
- profilaktyka wczesna – utrwalanie prawidłowych wzorców zdrowego stylu życia
- profilaktyka pierwotna (I fazy) – zapobieganie chorobom poprzez kontrolowanie czynników ryzyka
- profilaktyka wtórna (II fazy) – zapobieganie konsekwencjom choroby poprzez jej wczesne wykrycie i leczenie
- profilaktyka trzeciorzędowa (III fazy) – zahamowanie postępu choroby oraz ograniczenie powikłań
Istnieją silne korelacje chorób nowotworowych z czynników środowiskowymi, a także predyspozycjami genetycznymi. Co ciekawe predyspozycje genetyczne w zgodzie z EPIGENETYKĄ (dziedzina nauki, która bada relacje między genami, a środowiskiem życia) nasz styl życia i dieta mogą znacząco wpływać na aktywację chorób zapisanych w kodzie DNA! Dlatego zdaniem wielu specjalistów najważniejszą rolę w zapobieganiu chorobie nowotworowej odgrywa profilaktyka wczesna oraz pierwotna, których celem jest podejmowanie kompleksowych działań u osób zdrowych.
Europejski Kodeks Walki z Rakiem
W Europie już w latach osiemdziesiątych opublikowano Europejski Kodeks Walki z Rakiem, który stanowi kompendium wiedzy dotyczącej profilaktyki raka. Główne przekaz Kodeksu brzmi: „Prowadząc zdrowy tryb życia, można poprawić ogólny stan zdrowia i zapobiec wielu zgonom z powodu nowotworów złośliwych”. Poniżej najważniejsze wskazówki, znajdujące się na czele listy:
- Eliminacja palenia tytoniu, a także unikanie dymu tytoniowego jako palacz bierny - dym tytoniowy zawiera około 4000 różnych substancji, w tym ponad 40 znanych karcynogenów. Dowiedziono, że palenie oraz wdychanie dymu tytoniowego jako palacz bierny ma związek z rozwojem raka płuca, jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, raka pęcherza moczowego czy nawet raka trzustki.
- Utrzymanie prawidłową masę ciała poprzez regularną aktywność fizyczna oraz zbilansowaną dieta - Według danych American Cancer Society Guidelines on Nutrition and Physical Activity for Cancer Prevention – osoby otyłe oraz z nadwagą mają zwiększone ryzyko zachorowania na niektóre typy nowotworów (raka pęcherzyka żółciowego, raka endometrium, raka jelita grubego czy raka piersi).
- Ograniczeni spożywania alkoholu - nie ma bezpiecznej dawki alkoholu, a jego równoczesne spożycie z paleniem papierosów ogromnie zwiększa ryzyko m.in. nowotworów głowy i szyi (np. rak języka, rak gardła).
Jak wpowinna wyglądać poprawnie przeprowadzona profilaktyka onkologiczna?
- Unikaj aktywnego oraz biernego palenia papierosów oraz ogranicz spożywania alkoholu!
- Zadbaj o dobry sen - to czas regeneracji, oczyszczania i wydzielania melatoniny, czyli najsilniejszego przeciwutleniacza, które produkuje nasze ciało!
- Zapewnij organizmowi odpowiednią ilość płynu w ciągu dnia! Sięgaj po naturalne napoje izotoniczne, wodę wysoko zmineralizowaną, kompoty i zupy!
- Zadbaj o regularną aktywność fizyczną - zacznij od spacerów, jazdy na rowerze czy pływania!
- Unikaj spożywania żywności wysoko-przetworzonej, tłuszczy trans, cukru rafinowanego, wyrobów garmażeryjne oraz sztucznych słodzików!
- Zwracaj uwagę na jakoś spożywanych produktów, a swoją dietę wzbogać wysokojakościowych suplementami diety!
- Staraj się pracować nad nadmiernym stresem w życiu codziennym - jest on silnym czynnikiem prozapalnym!
AUTOR:
Marta Wcześniak
DIETETYK KLINICZNY
Źródła:
- https://www.gov.pl/web/zdrowie/profilaktyka-onkologiczna
- https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/europejski-kodeks-walki-z-rakiem
