Edukacja
Dieta przeciwnowotworowa – czy istnieje dieta cud?
Rosnąca świadomość społeczeństwa w zakresie wpływu stylu życia na zdrowie sprawia, że w sytuacji zwiększonego obciążenia ryzykiem nowotworu lub doświadczając choroby onkologicznej w najbliższym otoczeniu szukamy sposobu, który pomoże nam uchronić się przed rakiem. Obok uzmysłowienia sobie potrzeby wczesnej diagnostyki, często jednym z pierwszych skojarzeń jest to dotyczące zmiany dotychczasowego stylu życia, w tym nawyków żywieniowych. I słusznie, bo zgodnie z danymi opublikowanymi przez Światową Organizację Zdrowia, aż 30-40% wszystkich przypadków nowotworów można byłoby uniknąć poprzez rezygnację z używek (nikotyna, alkohol), poprawę jakości diety, zwiększenie aktywności fizycznej oraz kontrolę nad utrzymaniem prawidłowej masy ciała. Na czynniki dietetyczne, jako istotne w prewencji nowotworów, zwróciła uwagę także Fundacja Badań nad Rakiem (WCRF), która aż 8 z 10 głównych rekomendacji profilaktyki raka poświęciła elementom powiązanym z dietą. Podobnie, World Cancer Report 2020 zaznacza, że w dietoprofilaktyce nowotworów znaczenie odgrywa zarówno ilość (np. wartość energetyczna, zawartość błonnika pokarmowego), jak i jakość zjadanych produktów spożywczych i posiłków. Czy istnieje zatem jeden uniwersalny model diety przeciwnowotworowej? Poszukując odpowiedzi na to pytanie, wiele osób gubi się w gąszczu informacji dostępnych w Internecie czy popularnych mass mediach. Duża liczba publikacji w tej tematyce, powielane mity dietetyczne czy niepoparte dowodami naukowymi zalecenia żywieniowe utrudniają podjęcie decyzji co do wyboru optymalnej diety. Zdarza się również, iż natrafić można na rekomendacje żywieniowe, które nie dość że nie mają uzasadnienia, to wręcz stanowić mogą zagrożenie dla zdrowia osób je stosujących, jak np. w przypadku diet wysoce restrykcyjnych, eliminujących wybrane makroskładniki diety lub znacznie odbiegających od zasad tzw. racjonalnego odżywiania. Dlatego, w pierwszej kolejności należy wyraźnie zaznaczyć, iż dieta przeciwnowotworowa to sposób żywienia, który z jednej strony dostarcza składników o potencjalne ochronnym, a z drugiej - ogranicza lub nawet eliminuje te o udowodnionym działaniu karcinogennym. To model diety, który nie jest specyficzny i ograniczony tylko do choroby nowotworowej, ale służy poprawie stanu zdrowia ogółu populacji, np. jednocześnie chroni przed rozwojem otyłości, chorób układu krążenia, czy cukrzycy typu 2. W przeciwieństwie też, do wysoce-zindywidualizowanych założeń żywieniowego wsparcia terapii onkologicznej (bo nie istnieje też dieta, która sama w sobie „leczy z raka”), główne zasady diety przeciwnowotworowej mają zastosowanie w wielu sytuacjach klinicznych, mogą być stosowane przez szerokie grono odbiorców i co ważne, są bezpieczne. Zasady diety przeciwnowotworowej w pigułce Aktualny stan wiedzy naukowej pozwala wnioskować, że najkorzystniejszy w tym aspekcie jest wzorzec diety opartej w głównej mierze na produktach roślinnych, obfitujący w produkty z pełnego ziarna, warzywa nieskrobiowe, owoce i nasiona roślin strączkowych. To właśnie produkty roślinne są głównym źródłem substancji o działaniu antykarcinogennym i zmniejszającym ryzyko wznowy – błonnika pokarmowego, witamin i minerałów oraz bioaktywnych substancji naturalnych, w tym: fitoestrogenów, polifenoli, fitosteroli czy monoterpen. WCRF zaleca, by produkty roślinne spożywać minimum w 5 głównych posiłkach, oraz by ich ilość w ciągu dnia nie była mniejsza niż 400g. W przypadku błonnika pokarmowego – jego dobowe spożycie nie powinno być niższe niż 30g. Wedle WCRF znacznemu ograniczeniu w diecie powinny podlegać produkty odzwierzęce – głównie mięso czerwone. Jego konsumpcja nie powinna przekraczać 3 porcji na tydzień (350-500 gram na tydzień). Do niezbędnego minimum należy zredukować spożycie mięsa przetworzonego, a jeśli to możliwe całkowicie wykluczyć z diety tego typu produkty spożywcze. W prawdzie dieta przeciwnowotworowa nie zakłada rezygnacji z nabiału, mięsa drobiowego czy ryb, jednak wyraźnie wskazuje, że ich udział w całodziennym jadłospisie nie może dominować nad ilością produktów roślinnych. Podobnie jak w „zdrowej, racjonalnej diecie” osobom chcącym zmniejszyć ryzyko nowotworzenia poleca się znaczne ograniczenie lub nawet rezygnację ze spożycia żywności przetworzonej, o wysokiej zawartości tłuszczów nasyconych i typu „trans” oraz cukru. Wykluczenie słodzonych napojów z diety to kolejna cecha diety antynowotworowej. Napoje te, dostarczając cukrów prostych, jednocześnie zwiększają ilość spożywanych kalorii i skutkują wzrostem zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie. Wiele wcześniejszych badań dowiodło, że część nowotworów, m.in.: nowotwory jamy ustnej, przełyku, u żołądka, trzustki, wątroby, jelita grubego, piersi czy endometrium może wynikać z nadmiernej masy ciała, stąd istotna jest także dbałość, by wartość energetyczna diety była dopasowana do realnych potrzeb organizmu. W przypadku alkoholu, rekomenduje się całkowitą abstynencję. Mając na względzie, iż żaden produkt spożywczy nie zawiera wszystkich składników o potencjalne antykarcinogennym, dbaj o urozmaicenie diety. Tylko jedząc różnorodnie, jesteś wstanie dostarczyć wzajemnie uzupełniających się składników o potencjale przeciwnowotworowym. Podsumowując, warto jeszcze raz podkreślić, iż nie ma jednego, idealnego dla wszystkich i 100% skutecznego modelu diety przeciwnowotworowej, ale istnieją silne dowody, że sposób odżywiania bazujący na produktach pochodzenia roślinnego (różnokolorowych warzywach i owocach, pełnoziarnistych produktach zbożowych, nasionach roślin strączkowych), w którym eliminacji podlega podaż mięsa (szczególnie czerwonego), produktów przetworzonych (np. typu instant, fast-food, obfitujących w E-dodatki), cukrów prostych oraz alkoholu może chronić przez rozwojem raka. Celem skutecznej dietoprofilaktyki zdrowotnej jest trwała poprawa zachowań żywieniowych, dlatego poszukując idealnej diety antynowotworowej, nie oczekuj „diety cud”, lecz nastaw się na przemyślaną, racjonalną, dopasowaną do Twoich możliwości i celów oraz długoterminową poprawę nawyków żywieniowych w kierunku opisanych powyżej zasad. Małgorzata Moszak World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research. Diet, Nutrition, Physical Activity and Cancer: a Global Perspective. Continuous Update Project Expert Report 2018 Key TJ, Bradbury KE, Perez-Cornago A, et al. Diet, nutrition, and cancer risk: what do we know and what is the way forward? BMJ. 2020 Mar 5;368:m511. Wild CP, Weiderpass E, Stewart BW, editors (2020). World Cancer Report: Cancer Research for Cancer Prevention. Lyon, France: International Agency for Research on Cancer. Available from: http://publications.iarc.fr/586. Licence: CC BY-NC-ND 3.0 IGO.
Przeczytaj artykuł
Znaczenie badań przesiewowych w wykrywaniu nowotworów układu pokarmowego
Nowotwory układu pokarmowego stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjentów na całym świecie. Ich wczesne wykrywanie jest kluczowe dla skutecznego leczenia i poprawy rokowań. W tym artykule omówimy znaczenie badań przesiewowych w wykrywaniu nowotworów układu pokarmowego oraz przedstawimy najważniejsze metody badań przesiewowych stosowane w praktyce medycznej. Badania przesiewowe mają na celu wykrycie nowotworów we wczesnym stadium, gdy jeszcze nie dają objawów lub są one niespecyficzne. Dzięki temu istnieje większa szansa na skuteczne leczenie i zwiększenie rokowań pacjenta. Oto kilka najważniejszych badań przesiewowych stosowanych w wykrywaniu nowotworów układu pokarmowego: Kolonoskopia Jedno z najskuteczniejszych badań przesiewowych w wykrywaniu raka jelita grubego. Polega ona na wprowadzeniu elastycznego endoskopu przez odbyt, który umożliwia wizualizację wnętrza jelita grubego. Podczas badania można wykryć polipy, które mogą prowadzić do raka jelita grubego. Jeśli zostaną one znalezione, mogą zostać usunięte w trakcie badania lub pobrane próbki do dalszej oceny histologicznej. Test na obecność krwi utajonej w kale Ten test polega na badaniu próbki kału pod kątem obecności krwi, której nie można dostrzec gołym okiem. Obecność krwi utajonej może wskazywać na obecność polipów lub nowotworów w jelicie grubym. Pozytywny wynik testu zazwyczaj wymaga dalszej diagnostyki, takiej jak kolonoskopia. Gastroskopia Jest to badanie, które pozwala na wizualizację wnętrza przełyku, żołądka i górnego odcinka jelita cienkiego za pomocą elastycznego endoskopu wprowadzanego przez przełyk. Gastroskopia może pomóc w wykryciu na przykład raka żołądka. W trakcie badania można również pobrać próbki tkanek do dalszej oceny histologicznej oraz wycinki do badania w kierunku zakażenia bakterią Helicobacter pylori. Badanie obrazowe Obrazowanie, takie jak tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (RM), może być stosowane w celu wykrycia nowotworów układu pokarmowego, takich jak rak trzustki. Te techniki umożliwiają dokładną wizualizację narządów wewnętrznych i mogą pomóc w identyfikacji guzów, ocenie ich wielkości i rozmieszczenia. Powyższe badania obrazowe są dokładne i obiektywne, ale też o ograniczonej dostępności. Bardziej powszechnym rozwiązaniem jest badanie USG, które pomimo dokładności uzależnionej od umiejętności wykonującego, może służyć jako wstępne badanie przesiewowe przed kwalifikacją do TK lub RM. Badania przesiewowe są zalecane dla osób o zwiększonym ryzyku rozwoju nowotworów układu pokarmowego, takich jak osoby mające historię przypadków raka w rodzinie, istniejące czynniki podwyższonego ryzyka lub określone objawy. Regularne wykonywanie badań przesiewowych może pomóc w wykryciu nowotworów we wczesnym stadium, co z kolei zwiększa szansę na skuteczne leczenie i poprawę rokowań. Widać więc, że badania przesiewowe odgrywają kluczową rolę w wykrywaniu nowotworów układu pokarmowego we wczesnym stadium. Metody takie jak kolonoskopia, test na obecność krwi utajonej w kale, gastroskopia i badanie obrazowe umożliwiają identyfikację zmian nowotworowych i polipów, co umożliwia wczesne leczenie. Osoby o zwiększonym ryzyku powinny regularnie poddawać się badaniom przesiewowym zgodnie z zaleceniami lekarza. Edukacja społeczna i świadomość znaczenia badań przesiewowych są kluczowe dla zapobiegania i wczesnego wykrywania nowotworów układu pokarmowego. Adam Trzciński
Przeczytaj artykuł
Rola endoskopii w diagnostyce i leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego
Nowotwory przewodu pokarmowego stanowią poważny problem zdrowotny na całym świecie. Diagnozowanie ich jest niezwykle ważne, aby wcześnie wykryć chorobę i zapewnić pacjentom odpowiednie leczenie. W dzisiejszych czasach endoskopia odgrywa kluczową rolę w wykrywaniu i leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego. W niniejszym artykule omówię rolę endoskopii w tych dziedzinach z perspektywy lekarza gastroenterologa. Endoskopia jest nieinwazyjną techniką diagnostyczną, która umożliwia bezpośrednie oglądanie wnętrza przewodu pokarmowego. Za pomocą elastycznego wziernika (endoskopu) lekarz może obejrzeć błonę śluzową przełyku, żołądka, jelita cienkiego i grubego. W przypadku podejrzenia nowotworu, endoskopia pozwala na wizualizację guza, ocenę jego lokalizacji, wielkości, kształtu i charakterystycznych cech. Dodatkowo, podczas endoskopii można pobrać wycinki tkanek (biopsje) w celu badania histopatologicznego, co umożliwia potwierdzenie lub wykluczenie obecności nowotworu. Endoskopia może być również wykorzystywana do wykrywania zmian przednowotworowych, takich jak polipy jelita grubego, które mogą rozwijać się w pełnoprawne nowotwory. Usunięcie tych zmian podczas endoskopii (polipektomia) może zapobiec rozwojowi nowotworu. Ponadto, endoskopia może być stosowana do oceny rozległości nowotworu, oceny nacieku na sąsiadujące tkanki i węzły chłonne, co jest niezbędne przy planowaniu leczenia. Endoskopia odgrywa również istotną rolę w leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego. W niektórych przypadkach, gdy nowotwór jest wczesny i ograniczony do błony śluzowej lub podśluzowej, można go usunąć za pomocą technik endoskopowych. Na przykład, w przypadku raka jelita grubego wczesnego stadium, można zastosować techniki endoskopowe, takie jak resekcja endoskopowa podśluzowa (ESD). Te procedury umożliwiają usunięcie guza bez konieczności przeprowadzania otwartego zabiegu chirurgicznego. Ponadto, endoskopia może być wykorzystywana do wprowadzenia protez w celu odblokowania zwężonych odcinków przewodu pokarmowego spowodowanych przez rozwijający się nowotwór. Protezy te umożliwiają prawidłowy przepływ treści pokarmowej i złagodzenie objawów, takich jak trudności w połykaniu. Po leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego endoskopia odgrywa istotną rolę w monitorowaniu pacjentów. Regularne kontrole endoskopowe pozwalają ocenić efektywność leczenia, sprawdzić, czy nie ma nawrotu choroby i wczesne wykrycie jakiejkolwiek wznowy lub powikłań. Podsumowując - endoskopia jest niezwykle ważną techniką diagnostyczną i terapeutyczną w przypadku nowotworów przewodu pokarmowego. Dzięki niej możliwe jest wcześniejsze wykrycie choroby, dokładniejsza ocena rozległości nowotworu i jego charakterystycznych cech, a także dostarczenie skutecznego leczenia. Lekarze gastroenterolodzy odgrywają kluczową rolę w przeprowadzaniu endoskopii, interpretacji wyników i podejmowaniu odpowiednich decyzji terapeutycznych, mających na celu poprawę stanu pacjenta i zwalczanie nowotworów przewodu pokarmowego. Adam Trzciński
Przeczytaj artykuł
